کتاب تحلیل ردیف میرزا عبدالله داریوش طلایی انتشارات نی
براساس نت‌نویسی ردیف میرزا عبدالله با نمودارهای تشریحی
کتاب تحليل رديف اثر داريوش طلايي
کتاب «تحلیل ردیف» نوشته‌ی داریوش طلایی است. کتابی که پیش رودارید با نگاهی جدید و نو به نقد و بررسی ردیف موسیقی دستگاهی ایرانی پرداخته است. داریوش طلایی استاد و نوازنده‌ی تار و سه‌تار و مدرس دانشگاه در زمینه‌ی ردیف است. در بخشی از متن این کتاب می‌خوانید: « کتاب تحلیل ردیف به بررسی و توصیف گونه‌های مختلف انگاره‌ها و جملات موسیقی کلاسیک ایرانی، خصائل ذاتی‌شان و نحوه‌ی به‌کارگیری، گسترش و دگردیسی آنها در قالب گوشه‌ها، مقام‌ها( شاه‌گوشه‌ها)، آوازها و دستگاه‌ها می‌پردازد – مجموعه‌ای که ردیف نامیده می‌شود و شبکه‌ای منسجم از عناصر یاد شده است. درواقع آنچه در این کتاب می‌آید، بخشی اساسی از پژوهشی است که نگارنده طی سال‌ها به تحقیق آن همت گماشته است. پژوهشی که مقصود آن، در یک کلام، شناختن و شناساندن طبیعت واقعی موسیقی ایرانی بوده است… .» این کتاب را نشر «نی» منتشر کرده است.
تحلیل ردیف
این مقاله دربارهٔ کتابی از داریوش طلایی است است. برای مفهوم تحلیل ردیف، ردیف (موسیقی) را ببینید.
تحلیل ردیف
تحلیل ردیف: بر اساس نت نویسی ردیف میرزا عبدالله با نمودارهای تشریحی
نویسنده داریوش طلایی
ناشر نشر نی
محل نشر تهران
تاریخ نشر ۱۳۹۴
شابک ۹۷۹-۰-۸۰۲۶۰۵-۲
تعداد صفحات ۵۴۴
موضوع تئوری موسیقی، ردیف موسیقی ایرانی
تحلیل ردیف: بر اساس نت نویسی ردیف میرزا عبدالله با نمودارهای تشریحی کتابی است از داریوش طلایی، موسیقیدان و نوازندهٔ ایرانی در شرح و تحلیل ردیف موسیقی ایرانی. این کتاب در ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ برندهٔ جایزهٔ کتاب سال ایران شد.
نویسنده
داریوش طلایی، نوازندهٔ تار و سه‌تار و نظریه‌پرداز در زمینهٔ موسیقی سنتی ایرانی است. او که از هنرمندان سرشناس در حوزهٔ موسیقی ایرانی دانسته می‌شود، استاد موسیقی در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است.[۱] طلایی این کتاب را نقطه عطفی در زندگی هنری و علمی خود نامیده‌است.[۲]
محتوا
چهار دانگ اصلی موسیقی ایرانی، به روایت داریوش طلایی در کتاب تحلیل ردیف، از بالا به پایین شامل دانگ شور، دانگ چهارگاه، دانگ ماهور و دانگ نوا[۳] دربارهٔ این پرونده بشنوید راهنما·اطلاعات
کتاب تحلیل ردیف در سال ۱۳۹۴ توسط نشر نی منتشر شد و تا سال ۱۳۹۵ به چاپ سوم رسید.[۴] این کتاب شامل دو بخش کلی است: بخش نظری و تحلیل ردیف. در بخش نظری مباحثی چون «فواصل و نقش آنها در شکل‌دهی به بنیان‌های مُدال»، «کارکرد درجات»، «معرفی دستگاه‌ها و آوازها»، «ریتم»، «ملودی»، «آناتومی گوشه» و «دستگاه در اجرا» مطرح شده‌اند. در بخش دوم نیز دستگاه‌ها و آوازهای اصلی موسیقی ایرانی شامل دستگاه شور، آواز بیات کرد، آواز دشتی، آواز بیات ترک، آواز ابوعطا، آواز افشاری، دستگاه سه‌گاه، دستگاه نوا، دستگاه همایون، آواز بیات اصفهان، دستگاه چهارگاه، دستگاه ماهور و دستگاه راست پنجگاه تحلیل شده‌اند.[۵]
در تحلیل فواصل موسیقی ایرانی، این کتاب دانگ‌هایی به طول یک چهارم درست تعریف می‌کند که عبارتند از دانگ شور (S)، دانگ چهارگاه (C)، دانگ ماهور (M) و دانگ نوا (N). با چسباندن این دانگ‌ها از انتها به یکدیگر، یا با چسباندنشان به کمک یک فاصلهٔ یک پرده‌ای در بینشان، و یا با کمک چسباندن بخشی از یک دانگ به بخشی یا همهٔ یک دانگ دیگر، طلایی تمام دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی ایرانی را قابل دستیابی می‌داند.[۶] برای نمونه دستگاه نوا از چسباندن دانگ شور به دانگ نوا به دست می‌آید (S + N) و دستگاه همایون از چسباندن دانگ شور به دانگ چهارگاه (S + C).[۷] طلایی همچنین فاصلهٔ سوم را (که به صورت سوم کوچک، سوم بزرگ و سوم خنثی دیده می‌شود) رکنی مهم در تعریف این دانگ‌ها می‌داند به آن «فاصلهٔ شخصیت‌بخش» می‌گوید.[۸]
نقد
منتقدان از این کتاب به خوبی یاد کرده‌اند و گفته‌اند که «ذهن نسل امروزین موسیقی‌دانان را به افق‌های تازه‌ای باز می‌کند»[۹] و ردیف موسیقی ایران را «با روشی نو» بررسی می‌کند.[۱۰] همچنین علی‌اکبر شکارچی در واکنش به انتخاب این کتاب به عنوان کتاب سال ایران، در مطلبی داریوش طلایی را «سروی بلند در عرصهٔ تئوری موسیقی ایران» نامید.[۱۱]
یکی از دیدگاه‌های طلایی که در این کتاب نیز منعکس شده و مورد توجه منتقدان هم قرار گرفته، شناسایی چهار دانگ اصلی است که با آن می‌توان تمام دستگاه‌های موسیقی ایرانی را ایجاد کرد.[۱۲] این تئوری را طلایی پیش از این، در کتاب «نگرشی نو به تئوری موسیقی ایران» نیز مطرح کرده بود.[۱۳] علی‌اکبر شکارچی از این نظریه به عنوان «دربی جدید برای فهم تئوری موسیقی دستگاهی» یاد می‌کند.[۱۴] مجید کیانی نیز، که خود به تحلیل ردیف در چارچوب متون گذشته همچون آثار صفی‌الدین ارموی علاقه دارد، کتاب را از این جهت که تلاش نمی‌کند دستگاه‌های موسیقی را در چارچوب گام بگنجاند و آنها را با استفاده از دانگ‌ها تحلیل می‌کند، ستود.[۱۵]
این کتاب در ۱۹ بهمن ۱۳۹۵ برندهٔ جایزهٔ کتاب سال ایران شد.[۱۶] کسب جایزهٔ کتاب سال ایران برای این کتاب، توجه منتقدان از جمله ابوالحسن مختاباد را برانگیخت، هم از این جهت که در جایزهٔ کتاب سال خانهٔ موسیقی در همان سال، این کتاب حتی به مرحلهٔ نهایی هم راه نیافته بود، و هم از این رو که جایزهٔ کتاب سال ایران ندرتاً به کتاب‌های حوزهٔ موسیقی تعلق گرفته‌است. به عقیدهٔ مختاباد این جایزه نشان می‌داد که دست‌اندرکاران جایزهٔ کتاب سال ایران، برخلاف خانهٔ موسیقی، «اهمیت این کتاب را دریافتند».[۱۷]
تعداد صفحات: ۵۵۲
نوبت چاپ: ۴
قطع: وزیری
جلد: گالینگور
اثر برگزیده در سی‌وچهارمین دوره‌ی کتاب سال ۱۳۹۵
در حوزه‌ی موسیقی
در موسیقی ایرانی کارگانی متشکل از گوشه‌ها، آوازها و دستگاه‌ها که شامل مجموعه‌ای از ملودی‌هاست ردیف نامیده می‌شود و استادان موسیقی ایرانی از دیرباز برای حفظ و آموزش موسیقی ایرانی آن را به کار برده‌اند. این کارگان در اصل به صورت شفاهی، با سلیقه‌ها و در شکل‌ها و اندازه‌های متنوع تدریس می‌شده است. این شیوه‌ی تدریس به «روش آموزش سینه به سینه» معروف است. به تدریج و خصوصاً از زمان ثبت نوشتاری و صوتی موسیقی در ایران، ردیف شکل تثبیت شده‌تری یافت و بعضی از کامل‌ترین روایت‌های آن به نام راویانش شناخته شدند.
این کتاب با روشی نو و یگانه ردیف میرزا عبدالله، یکی از معتبرترین روایت‌های ردیف موسیقی ایرانی و در عین حال رایج‌ترین آنها، را تحلیل و بررسی می‌کند. ویژگی این روش نگاه به ردیف موسیقی دستگاهی ایران به مثابه یک زبان موسیقایی خاص است. مؤلف با تدوین نقشه‌ای عینی از ردیف، به بررسی آن از زوایای مختلف می‌پردازد و در نهایت ارائه‌ی دستور زبان خاصی را برای موسیقی ایرانی مد نظر دارد.
کتاب «تحلیل ردیف» استاد داریوش طلایی، کتاب برتر سال شد
پنجشنبه, 5 اسفند 1395
به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه تهران، در سی و چهارمین دوره جایزه کتاب سال کشور که سه شنبه ۱۹ بهمن‌ماه با حضور رئیس جمهور در تالار وحدت برگزار شد، کتاب «تحلیل ردیف: بر اساس نت‌نویسی ردیف میرزا عبدالله با نموداری تشریحی» تألیف داریوش طلایی، عضو هیأت علمی گروه موسیقی پردیس هنرهای زیبا، برگزیده شد.
در این اثر با روشی نو ردیف میرزا عبدالله، یکی از معتبرترین روایت‌های ردیف موسیقی ایرانی و در عین حال رایج‌ترین آنها تحلیل و بررسی شده است. این در حالی است که ویژگی این روش نگاه به ردیف موسیقی دستگاهی ایران به مثابه یک زبان موسیقایی خاص است که داریوش طلایی با تدوین نقشه‌ای عینی از ردیف، به بررسی آن از زوایای مختلف می‌پردازد و در نهایت ارائه دستور زبان خاصی را برای موسیقی ایرانی مد نظر قرار می‌دهد.
در بخشی از متن این کتاب می‌خوانید: «کتاب تحلیل ردیف به بررسی و توصیف گونه‌های مختلف انگاره‌ها و جملات موسیقی کلاسیک ایرانی، خصائل ذاتی‌شان و نحوه به‌کارگیری، گسترش و دگردیسی آنها در قالب گوشه‌ها، مقام‌ها (شاه‌گوشه‌ها)، آوازها و دستگاه‌ها می‌پردازد – مجموعه‌ای که ردیف نامیده می‌شود و شبکه‌ای منسجم از عناصر یاد شده است. درواقع آنچه در این کتاب می‌آید، بخشی اساسی از پژوهشی است که نگارنده طی سال‌ها به تحقیق آن همت گماشته است. پژوهشی که مقصود آن، در یک کلام، شناختن و شناساندن طبیعت واقعی موسیقی ایرانی بوده است….» این کتاب را نشر «نی» منتشر کرده است.
داریوش طلایی از جمله هنرمندان سرشناس حوزه موسیقی ایرانی است. «ردیف میرزا عبدالله»، «تک نوازی سه تار»، «سایه روشن»، «چهارگاه»، «شب وصل»، «دود عود»، «ساز و آواز»، «کنسرتی دیگر»، «ردیف‌سازی و آوازی به همراه رضوی سروستانی»، «جنگ و صلح تار»، «دلگشا»، «جلوه گل» آثار موسیقایی و «تحلیل ردیف: براساس نت‌نویسی ردیف میرزاعبدالله با نموداری تشریحی»، «نگرشی نو به تئوری موسیقی ایران»، «ردیف میرزا عبدالله – نت نویسی آموزشی و تحلیلی»، «۲۳ قطعه از پیش درآمدها و رنگ‌های علی‌اکبر شهنازی» از آثار تألیفی استاد داریوش طلایی در عرصه موسیقی است.
فهرست:
دیدگاه نظری
فواصل و نقش آنها در شکل دهی به بنیان‌های مدال
چهارم و دانگ
دودانگی دو تتراکورد پیوسته
پنجم هشتم یا اکتاو
سوم فاصله شخصیت بخش
فاصله دوم نغمات همجوار
ششم و هفتم
فواصل در عمل
فواصل در تئوری
کارکرد(فونکسیون)درجات
نت شاهد
نت ایست
نت متغیر
معرفی دستگاه ها و آوازها
اشل های گسترده و کارکرد تمامی نوزاد در دستگاه ها و آوازها
پدید آمدن مد
فرم جمله بندی و ارتباط آن با قالب های شعری
ریتم
ریتم آواز
ریتم ضربی
ملودی
و جنس ملودی ها
تحریر
شعر
آواز
آناتومی گوشه
آغازین
معرف
گسترشی
تکمیلی
پایانی
ختم
دستگاه در اجرا
معرفی علائم و توضیحاتی چند در مورد این شیوه نت نویسی
ضربی آواز و مفهوم کشش زمان
انواع اشاره
انواع مضراب
علامت تغییر دهنده
تکرارها
کوک سه تار و تار
دسته بندی به روایت تصویر
انگشت گذاری به روش ردیف نوازی
انگشت گذاری به روش قدیم
تحلیل ردیف با نمودارهای تشریحی
فهرست دستگاه ها آواز ها و گوشه ها
درآمد پنجه شعری
کرشمه رهاب
اوج ملانازی
نغمه اول نغمه دوم
زیرکش سلمک
سلمک
گلریز
مجلس افروز
عزال صفا بزرگ کوچک دوبیتی
سارا قجر حزین
شور پایین دسته
رهاب
چهار گوشه
مقدمه گریلی
رضوی شهناز مقدمه قرچه
قرچه
گریلی
گریلی شستی رنگ هشتری
رنگ شهر آشوب رنگ ضرب اصول
آواز بیات کرد
درآمد اول درآمد دوم
بسته نگار
حاجی حسنی
درآمد سوم درآمد چهارم
آواز دشتی
درآمد اوج بیدگانی
حاجیانی
غم انگیز گیلکی
آواز بیات ترک
درآمد اول دوگاه
درآمد دوم درآمد سوم
حاجی حسنی
بسته نگار
زنگوله خسروانی
نغمه
شکسته مهربانی جامه دران
مهدی ضرابی
روح الارواح قطار
فیلی
آواز ابوعطا
رامکلی
درآمد سیخی حجاز
بسته نگار چهارپاره گبری
آواز افشاری
درامد بسته نگار عراق قرایی
دستگاه سه گاه
چهار مضراب
درامد نغمه کرشمه کرشمه با مویه
زنگ شتر زابل بسته نگار مویه مخالف
حاجی حسنی بسته نگار مغلوب نغمه حزین مویه
مسیحی شاختایی تخت طاقدیس
رنگ دلگشا
دستگاه نوا
چهارمضراب درآمد اول درآمد دوم
م کرشمه گردونیه
نغمه بیات راجع
حزین عشاق
عشیران نیشابورک ملک حسین
حسین
بوسلیک
نیریز
رنگ نستاری
رنگ نوا
دستگاه همایون:
چهارمضراب درآمد اول درآمد دوم
موالیان
چکاوک
طرز
بیداد
بیدادکت
نی داود
باوی با چهارمضراب
سوز و گداز
ابوالچپ
لیلی و مجنون
راوندی
نوروز عرب نوروز صبا نوروز خارا نفیر
شوشتری فرنگ با شوشتری گردان
جامه دران راز و نیاز
میگلی
غزال
موالف
بختیاری با موالف
دناسری
رنگ فرح
آواز بیات اصفهان
درآمد جامه دران بیات راجعه و فرود نغمه سوز و گداز
دستگاه چهارگاه
درآمد اول درآمد دوم درآمد سوم پیش زنگوله و زنگوله
درآمد چهارم نغمه کرشمه کرشمه با مویه
زنگ شتر
زابل بسته نگار مویه فرود حصار
حصارقسمت دوم
حصار قسمت سوم حصار قسمت چهارم چهارمضراب حصار
حصار
مویه
مخالف
حاجی حسنی بسته نگار مغلوبه نغمه حزین
حدی
پهلوی رجب منصوری منصوری قسمت دوم
منصوری قسمت سوم لزگی
متن رنگ شهرآشوب
دستگاه ماهور
درآمد کرشمه
مقدمه داد
داد
مجلس افروز
خسروانی
دلکش
چهار مضراب و فرود
خاوران
طرب انگیز
نیشابورک
نصیرخوانی یا طوسی
چهارپاره یا مرادخانی
فیلی ماهور صغیر آذربایجانی حصارماهور یا ابول
زیر افکند
نی ریز
شکسته
عراق
نهیب
محیر
آشور آوند
اصفهانک
حزین کرشمه زنگوله
راک هندی راک کشمیر
راک عبدالله
کرشمه راک
سفیر راک
رنگ حربی
رنگ یکچوبه
رنگ شلخو
ساقی نامه کشته و صوفی نامه
دستگاه راست پنجگاه
درآمد درآمد دوم زنگ شتر
زنگوله
نغمه خسروانی روح‌افزا
پنجگاه
سپهر عشاق
نی ریز بیات عجم
بحر نور
قرچه
مبرقع
طرز
ابوالچپ
لیلی و مجنون
راوندی
نوروز عرب نوروز صبا
نوروزخارا
ماوراالنهر
نفیر
فرنگ
