کتاب دستور تار و سهتار دوره متوسطه حسین علیزاده انتشارات ماهور
سال انتشار : 1379
شابک : 9790802604926
دورهی متوسطه
نوشتهی حسین علیزاده
در این کتاب که برای آموزش تار و سه تار، یک جا، درنظرگرفتهشده، تمام هفت دستگاه و پنج آواز منشعب از آنها به صورت مختصر نوشته شده است تا هنرجویان آشنایی عمیقتری با نغمهها و فرمهای موجود در موسیقی دستگاهی پیدا کنند. هدف عمدهی این کتاب آن است که هنرجویان محتوای موسیقی دستگاهی را در همان آغاز راه سریعتر و راحتتر درک کنند و ضمن آشنایی بیشتر با فرمهای متداول در اجرای موسیقی دستگاهی ــ مانند پیشدرآمد، چهارمضراب، ضربی و رِنگ ــ گوشههای اصلی دستگاهها و آوازها را نیز فراگیرند. به همین منظور، برای ساده شدن گوشه، ریتم اولیهی هر گوشه به عنوان قالب ریتمیک آن درنظر گرفته شده و هنرجو با راهنمایی هنرآموز ابتدا با الگوی ریتمیک اولیهی گوشه آشنا میشود و بعد ملودی در قالب همان الگو در کل گوشه تکرار میشود. این مجموعه در قالب دو سیدی به طور جداگانه با اجرای سه تار حسین علیزاده ضبط و اجرا شده است.
کتاب دستور تار و سهتار دورهی متوسطه حسین علیزاده
فهرست:
دستگاه شور
درآمد
کرشمه
چهارمضراب
زیرکش سلمک
گریلی
رنگ
آواز ابوعطا
حجاز
آواز بیات ترک
جامه دران
شکسته
رنگ
آواز افشاری
آواز دشتی
ضربی گیلکی
اوج
دستگاه سه گاه
دستگاه چهارگاه
زابل ومویه
ضربی حصار
کرشمه ی حصار
مخالف
کرشمه حزین مخالف
کتاب دستور تار و سه تار دوره متوسطه تالیف حسین علیزاده، با هدف آشنا شدن سریعتر، تسلط و درک راحتتر هنرجویان از محتوای موسیقی دستگاهی تالیف شده است. این کتاب برای پرورش ذوق هنرجویان و آشنایی عمیقتر با نغمه و فرمهای موجود در موسیقی دستگاهی، تمام هفت دستگاه و پنج آواز منشعب از آنها را به صورت مختصر در خود جای داده است. همچنین کتاب دستور تار و سه تار، هنرجویان را با فرمهای متداول در اجرای موسیقی دستگاهی مانند پیشدرآمد، چهارمضراب، ضربی و رنگ آشنا خواهد کرد و گوشههای اصلی دستگاها و آوازها را نیز خواهد آموخت.
نکته مهم برای هنرجویانی که برای اولینبار با ردیف مواجه میشوند، درک کششها و غالببندی ریتم و ملودیهاست. متن ردیف دارای ریتمهای گوناگون و متغییر است. در کتاب دستور تار و سه تار دوره متوسطه برای ساده شدن گوشه٬ ریتم اولیهی هر گوشه به عنوان غالب ریتمیک آن در نظر گرفته شده است. در ابتدا هنرجو با راهنمایی هنرآموز با الگوی ریتمیک اولیهی گوشه آشنا میشود. سپس ملودی در قالب همان الگو در کل گوشه تکرار میشود. به همین دلیل تمام گوشهها از نظر ریتم٬ به صورت قرینه، زیر همنویسی، شدهاند تا در همان نگاه اول، کل ریتم هر گوشه برای هنرجو قابل رویت باشد. ضمنا در قطعههای ضربی اگر آهنگها اشاره به گوشه دارند، نام آن گوشه در همان جا ذکر شده تا هنرجو حرکت آهنگین گوشهها را در قطعههای ضربی نیز فراگیرد.
علاوه بر این، نکتهی مهم دیگری که در هنگام استفاده از کتاب دستور تار و سه تار دوره متوسطه باید مد نظر هنرجویان باشد، به کارگیری مضرابهای بجا و درست است. در بسیاری از جملهها، مضرابها به صورتهای گوناگون و متنوعی به کار میروند. باید توجه داشت که هر مضراب راست یا چپ به دلیلی در جای خاص خود آمده و نباید به صورت دیگری اجرا شود. مضرابهای راست که به شدت بیشتری اجرا میشوند، در واقع وظیفهی تشکیل تقسیمات ریتمیک در آواز را به عهده دارند. علاوه بر این، از مضراببندیهای مختلف به منظور ایجاد حرکت در ریتم، حفظ قرینگیهای ریتمیک و ملودیک، تطبیق ملودی با هجاهای کلام، ایجاد تنوع در تحریرها، ایجاد شدتها و آکسانهای مختلف، ایجاد لحنهای گوناگون، رعایت امکانات تکنیکی ساز و رسیدن به سرعت مطلوب استفاده میشود.
دقت در انگشتگذاریها نیز اهمیت بسیار دارد. انگشتگذاری در سهتار و تار، دو گونه است:
۱. انگشتگذاری به شیوهی قدما که دارای خصوصیات زیر است:
الف) انگشتها اغلب به صورت پیوسته و بدون پرش حرکت میکنند.
ب) حرکت انگشتها اغلب به صورت پیوسته و بدون پرش حرکت میکنند.
ج) حرکتهای پاساژگونه، بیش از حد فواصل چهارم یا پنجم، به ندرت صورت میگیرد.
۲. انگشتگذاری به شیوههای جدید:
در قرن اخیر دو استاد بزرگ تحولاتی در زمینهی انگشتگذاری تار به وجود آورند و هر کدام با شیوهی نگرش خاص خود، نوع جدیدی از آن را ابداع کردند. علی نقی وزیری، مولف کتاب ردیف دوره عالی، انگشتگذاری جدیدی را بنا به ضرورت حرکت ملودی آثار خود بهوجود آورد. در شیوهی انگشتگذاری او این خصوصیات را میتوان دید:
الف) پاساژهای طولانیتر از شیوهی قدما حتی در حد و یا بیش از یک اکتاو
ب) پرشهای بزرگتر از فواصل متداول مانند ششم، هفتم، هشتم و …
ج) استفاده از دوبل نت با انگشتگذاری همزمان روی یک یا دو سیم
د) استفاده از ملودیهای کروماتیک با انگشتگذاری خاص
ه) استفاده از شست روی سیم بم برای ایجاد فاصلهی اکتاو
علی اکبر خان شهنازی نیز در انگشتگذاری تحولاتی ایجاد کرد. در شیوهی انگشتگذاری او علاوه بر نگرش سنتی، استفاده از ملودیهای غیر سنتی و تاثیرپذیری از وزیری هم مشهود است. خصوصیات زیر را در این نوع انگشتگذاری میتوان مشاهده کرد:
الف) استفادهی مکرر از دوبل سیم سفید برای اجرای فواصل دوم و سوم
ب) اجرای نتهای مقطع پیدرپی
ج) اجرای دوبل نت با فواصل موازی چهارم
د) استفاده از شست روی سیم بم برای ایجاد فاصلهی اکتاو و نیز کندن سیم بم به وسیلهی شست
ه) مالشهای طولی یا گلیساندو
درکتاب دستور تار و سه تار دوره متوسطه سعی شده است که در چارچوب ملودیهای ردیف، انگشتگذاریها بیبهره از تحولات و نیز دور از منطق انگشتگذاری ردیفی نباشند. کتاب حاضر برای تارو سهتار، یکجا، در نظر گرفته شده است. تفاوت عمدهی اجرا در سهتار و تار در مضرابهای راست است. به این صورت که گاهی راست تار، در سهتار، چپ اجرا میشود. البته بیشتر اوقات مضرابها همسان هستند. برای مشخص شدن مضرابهای مناسب تار و سهتار از علامت ) استفاده شده است که برای سهتار نشانهی مضراب چپ و برای تار نشانهی مضراب راست خواهد بود. اگر گاهی در انگشتگذاری تفاوتی باشد حتما روی نت یا در زیرنویس کتاب تاکید شده است.
کتاب دستور تار و سه تار دوره متوسطه اثر حسین علیزاده در ۱۵۶ صفحه توسط نشر ماهور منتشر شده است.
کتاب سوم ده قطعه برای تار حسین علیزاده انتشارات ماهور
ده قطعه برای تار ۳
سال انتشار : 1375
شابک : 9790802604674
حسین علیزاده
آهنگساز در مقدمهی شمارهی ۴ از این مجموعه مینویسد:«قطعههای این دفتر گزیدهی آثاری است که بین سالهای ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۶ تصنیف شدهاند. ۴۰ قطعهای که تاکنون به چاپ رسیده است را میتوان به دو گروه تقسیم کرد: ۱. قطعههایی که برای تمرین و پیشرفت مهارت نوازندگان ساخته شدهاند. ۲. قطعههایی که از نظر ساختار بدعت گذار فرمهایی هستند که در مقایسه با محدودیتهای غیرطبیعیای که از قرن گذشته در مورد میزانبندی در موسیقی ایران اعمال شده، دارای ریتمهای آزاد و مختلطیاند که با حرکت روان آهنگها شکل گرفتهاند.»
عنوان کتاب ده قطعه برای تار ۳
نویسنده حسین علیزاده
ناشر ماهور
شابک 9790802604674
تعداد صفحات 40
قطع رحلی
موضوع مجموعه قطعات تار و سهتار
هفت ضربی چهارگاه
طلوع ماهور
نغمه مخالف سه گاه
راز و نیاز شوشتری
سوگ همایون به باد کامران کلهر
چهارمضراب نوا
چهارمضراب راست پنجگاه
چهارمضراب ابوعطا
چهارمضراب چهارگاه
قطار بیات ترک
کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی موسی معروفی مهدی برکشلی انتشارات ماهور
ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی
سال انتشار : 1389
شابک : 9790802604247
گردآورنده: موسی معروفی
به همراه شرح ردیف موسیقی ایران
نوشته مهدی برکشلی
موسی معروفی با تکیه بر ردیف آقا حسینقلی و میرزاعبدالله و استفاده از نوشتههای علینقی وزیری ردیف مذکور را گردآوری و منقح کرد که در سال ۱۳۴۲ منتشر شد. بنا به پیشنهاد ایشان سلیمان روحافزا، نوازندهی تار، ردیف مذکور را از روی نت با تار در قالب ده سیدی اجرا و ضبط کرد و در تاریخ ۱۳۸۸ توسط مؤسسهی ماهور منتشر شد.
عنوان کتاب کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی
نویسنده موسی معروفی، مهدی برکشلی
ناشر ماهور
مقاله مهدی قلی هدایت
شرح ردیف موسیقی ایران دکتر مهدی برکشلی
موسیقی عهد باستان
موسیقی ایران و فتح اعراب
تحقیق در گام موسیقی ایران
تاریخچه گام موسیقی ایران
دانگ یا دوالربع نزد ایرانیان
تکامل گام نزد ایرانیان
گام صفی الدین
تحقیقات موسیقی شناسان درباره گام مشرق
طرفداران ثلث پرده
طرفداران ربع پرده
غیر منطقی بودن تقسیمات ثلث و بع پرده
روش های غیر مستقیم
آزمایش ها
روش های اندازه گیری
اسباب اندازه گیری
اندازه گیریها
تحقیق صحت نتایج به وسیله اسیلگراف کاتدی
اسباب های آزمایش و روش تحقیق
گام کنونی موسیقی ایران
دستگاه های موسیقی قدیم ایران بعد از اسلام
انواع ملایم
دوره های ملایم
ردیف موسیقی کنونی ایران
دستگاه شور
نغمه های ابوعطا
نغمه بیات ترک
نغمه افشاری
نغمه دشتی
دستگاه ماهور
دستگاه همایون
نغمه بیات اصفهان
دستگاه سه گاه
دستگاه چهارگاه
دستگاه نوا
دستگاه راست پنجگاه
فهرست ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی وملحقات آن
دستگاه شور
آواز ابوعطا
آواز دشتی
آواز افشاری
آواز بیات ترک
دستگاه سه گاه
دستگاه چهارگاه
دستگاه ماهور
دستگاه همایون
آواز بیات اصفهان
دستگاه راست پنجگاه
دستگاه نوا
راهنمای علامات به کار رفته در نت نویسی ردیف برای تار
کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی موسی معروفی دکتر مهدی برکشلی انتشارات انجمن موسیقی ایران
ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی نام کتابی است دربارهٔ ردیف موسیقی ایرانی که توسط موسی معروفی گردآوری شدهاست و بعداً توسط مهدی برکشلی منتشر شد.
معروفی که با نوازندگی تار، سهتار و پیانو آشنایی داشت، نزدیک به سه دهه عمر خود را صرف گردآوری گوشههای موسیقی کرد. او در جلساتی با دیگر موسیقیدانان برجستهٔ زمان خود نظیر ابوالحسن صبا، نورعلی برومند، علیاکبر شهنازی، رکنالدین مختاری و احمد عبادی شرکت میکرد که در آن این موسیقیدانان از آنجا که بر سر یک ردیف واحد برای موسیقی ایرانی به توافق نرسیدند، تصمیم به آن گرفتند که هر یک ردیف خود را منتشر کنند. معروفی این ردیف را نهایتاً با تار سلیمان روحافزا ضبط و منتشر کرد. بعداً مجموعهٔ نتها را مهدی برکشلی در دههٔ ۱۳۴۰ به صورت چاپی نیز منتشر کرد.[۱] برخی منابع از محمد بهارلو به عنوان یکی از یاوران معروفی در گردآوری کتاب یاد کردهاند،[۲] و نوشتهاند که پاکنویس نتها برای انتشار نسخهٔ اول کتاب توسط شاگردان بهارلو انجام شد.[۳]
کتاب ابتدا با عنوان ردیف موسیقی ایران در سال ۱۹۶۳ میلادی (معادل ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ خورشیدی) توسط انتشارات هنرهای زیبای کشور در تهران منتشر شد. این نسخه از کتاب شامل ۱۱۱ صفحه متن و ۴۶۶ صفحه نت موسیقی بود. این کتاب در آن زمان یکی از شاخصترین محصولات اداره کل هنرهای زیبای ایران دانسته میشد. در زمان چاپ این کتاب، معروفی استاد بازنشسته موسیقی در هنرستان عالی موسیقی بود و برکشلی استاد دانشگاه تهران و مدیر بخش موسیقی اداره کل هنرهای زیبا بود. این کتاب به دو زبان فارسی و فرانسه، هر دو در یک جلد منتشر شده بود چنانکه اگر کتاب از سمت راست باز میشد مطالب فارسی، و اگر از چپ باز میشد مطالب فرانسوی مقابل خواننده قرار میگرفت. متن فرانسوی کتاب، در واقع بر اساس مطلبی بود که پیش از آن در سال ۱۹۶۰ توسط برکشلی با عنوان «موسیقی سنتی ایران»[الف] در «دانشنامه پِیاد»[ب] منتشر شده بود.
طرح روی جلد قدیمی کتاب:
کتاب ۲۰ قطعه سنتور پرویز مشکاتیان گردآوری علیرضا جواهری انتشارات چکاد هنر
فهرست کتاب:
در غم
پگاه
مخالف
شور انگیز
نغمه
سروناز
سرانداز
شکسته
کرد بیات
خسرو و شیرین
گلنوش
رقص چوبی
دل انگیزان
چوپانی
غم انگیز
سرکش جامه داران
بیداد
طرب انگیز
پیروزی
مشخصات فیزیکی
وزن
236 گرم
قطع
رحلی
تعداد صفحات
86 صفحه
نوع جلد
شومیز
مشخصات فنی
نویسنده/نویسندگان
پرویز مشکاتیان
ناشر
چکاد هنر
تعداد جلد
1
موضوع
موسیقی
مناسب برای
تمامی گروه های سنی
شابک
9790901455504
سایر توضیحات
گردآوری: علیرضا جواهری
کتاب دستور سهتار ابتدایی حسین علیزاده انتشارات ماهور
مشخصات کتاب
تعداد صفحه: 130
نشر: موسسه فرهنگی هنری ماهور
قطع کتاب: رحلی
وزن: 316 گرم
سال انتشار : 1375
شابک : 9790802604261
دورهی ابتدایی
نوشتهی حسین علیزاده
هدف از انتشار این کتاب آشنایى هنرجویان با تکنیکهاى مناسب سهتار و نیز درک نغمههاى ایرانى و ردیف موسیقى دستگاهى است. در این مجموعه، هنرجو ابتدا با شکلهاى کششها آشنا مىشود و پس از آن در بخش سرمشقهاى مضراب مىتواند با استفاده از اَتانین به فراگیرى ریتم بپردازد و بعد از تسلط کافى آنها را با خط موسیقى بنویسد. در بخش آشنایى با دستانها، هنرجو با دَه دستان آشنا خواهد شد که همهى آنها در تکنیک از یک شکل پیروى مىکنند. پس از فراگیرى دستانها هنرجو مىتواند سرمشقهاى مضراب را در دستانهاى مختلف بهکار بگیرد. بخش سوم، آشنایى با فواصل و پردههاى دستگاههاست و در بخش پایانى بیش از ۵۰ تمرین مختلف با توضیحات و راهنمایىهاى لازم براى دست چپ و راست آمده است. این مجموعه در قالب دو سیدی به طور جداگانه با اجرای سه تار حسین علیزاده ضبط و اجرا شده است.
سهتار یکی از قدیمیترین سازهای ایرانی است و صدایی ظریف و دلنشین دارد این ساز همانطور که از نامش پیداست تا قرن گذشته دارای سه سیم بوده است. مشتاق علی شاه سیم واخوان یا سیم هنگام که سیم سوم است را به آن اضافه کرد و از آن تاریخ به بعد٬ چهار سیمه شد. سیم هنگام یا سوم معمولا همصدا با سیم اول یا نت DO کوک میشود که در بعضی دستگاهها و آوازها تغییر میکند. سیم چهارم نیز یک اکتاو بمتر از هنگام به صورت معمول کوک میشود. در بعضی از دستگاهها این کوک، با توجه به اهمیت نتهای دستگاهها و آوازها، تغییر میکند. سیم دوم یا SOL نیز از این قاعده مستثنا نیست.
روش آموزش سهتار بهطور کلی سینه به سینه بوده است. در بیش از نیم قرن گذشته کتابهایی برای آموزش تار چاپ شده است که نام سهتار نیز در کنار نام تار در روی صفحه عنوان بسیاری از این کتابها آمده است، بی آنکه توجه خاصی به تکنیک سهتار در آنها شده باشد. به هر حال در چند دههی اخیر، به ندرت، کتاب برای آموزش سهتار نوشته شده است. روشی که در کتاب دستور سه تار دوره ابتدایی، تالیف حسین علیزاده، به کار گرفته شده برای آشنایی با تکنیکهای مناسب سهتار، و نیز درک نغمههای ایرانی و ردیف موسیقی دستگاهی است و شامل چهار بخش است:
بخش اول: شناخت ریتم و اجرای آن
روش فراگیری ریتم در کتاب دستور سه تار دوره ابتدایی، ابتدا با استفاده از اتانین، و بعد تطبیق آنها با خط موسیقی است. مسلما توجه خاص و دقیق هنرجویان به خواندن و درک اتانین، باعث تقویت احساس و درک ریتم در آنها خواهد شد. توصیه میشود تبدیل اتانین به خط نت پس از فراگیری و درک ریتمها صورت گیرد. نسبت کشش سرمشقهای مربوط به مضرابها را، تعداد چهارخانههای آنها تعیین میکند و تمرین و خواندن اتانین، بدون ساز نیز در هر محیطی برای هنرجو امکانپذیر است. بنابرین سرمشقهای مضراب را میتوان بدون ساز نیز تمرین شود.
بخش دو: پردهشناسی
در کتاب دستور سه تار در بخش پردهشناسی هنرجو با ده دستان آشنا خواهد شد که همهی آنها، در تکنیک، از یک شکل پیروی میکنند. همچنین در اجرای درسهای دستانها، رعایت انگشتگذاری ضروری است و پس از فراگیری دستانها میتوان سرمشقهای مضراب را در دستانهای مختلف به کار گرفت.
بخش سوم: آشنایی با فواصل و پردههای دستگاهها
بخش چهارم: تمرینهای مختلف برای دست چپ و راست
یادآوریها و راهنماییهایی به شکل زیرنویس در کتاب دستور سه تار دوره ابتدایی قرار داده شده تا اطلاعات لازم برای اجرای هر چه دقیقتر درسها در اختیار هنرجویان قرار گیرد. مباحث کتاب دستور سه تار دورهی ابتدایی در جلد بعدی این مجموعه با عنوان دستور تار و سه تار دوره متوسطه ادامه پیدا میکند.
کتاب دستور سه تار دورهی ابتدایی اثر حسین علیزاده در ۱۲۸ صفحه توسط نشر ماهور منتشر شده است.