برچسب: سعید هرمزی

پیش‌درآمد شور علی‌اکبر‌خان‌ شهنازی سه‌تار سعید‌ هرمزی تمبک جمشید‌ شمیرانی.mp4

پیش‌درآمد شور علی‌اکبر‌خان‌ شهنازی سه‌تار سعید‌ هرمزی تمبک جمشید‌ شمیرانی.mp4

گریلی شستی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان

گریلی شستی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان

قرچه شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌تار

بیات راجه و عشاق بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

بیات راجه و عشاق بیات اصفهان ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی تار نیما فریدونی

عزال همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نفیر ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شهناز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار .mp4

شهناز شور ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

⁨طرز راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

بسته نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار ۱.mp4

بسته نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار ۲.mp4

لیلی و مجنون ⁨راست پنج گاه میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی

عزال همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

کرشمه ی شور میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجو ی اسکایپی سه تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

سپهر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

پروانه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

نوروز صبا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

نغمه ی دوم اجرا با تریل شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

نغمه ی دوم شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

رهاب دستگاه شور میرزا‌عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

بوسه های باران و چهارمضراب راست پنج گاه حسین علیزاده احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

دناسری همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ هشتری دستگاه شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی تار نیما فریدونی

راوندی ⁨راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

نیریز راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ساری گلین احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ساری گلین احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان ۱.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان ۲.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان ۲.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نغمه‌ی اول شور میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی.mp4

صفا شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

بزرگ شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی تار .mp4

بزرگ شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

۴ گوشه شور بخش ۱ و ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

۴ گوشه شور بخش ۳ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

۴ گوشه شور بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

۴ گوشه شور ۲ بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

رنگ همایون حسین علیزاده احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی

سوز و گداز بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

چهارمضراب راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp

روح افزا راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

خسروانی راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

خسروانی راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی.mp4

پنج‌گاه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ملا نازی دستگاه شور میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4.mp4

مجلس افروز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

نوروز خارا دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

زنگوله راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

جامه دران همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

فرنگ با شوشتری گردان ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

نوروز خارا ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی غیر حضوری تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نفیر ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

چهارمضراب شوشتری حسین علیزاده احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی

سه گدار محلی بیرجندی بیات اصفهان احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

نوروز عرب دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

راوندی دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

ابوالچپ دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

لیلی و مجنون دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

سوز و گداز دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

کرشمه عراق دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی.mp4

زنگوله عراق دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی .mp4

پیش درآمد ماهور مرتضی نی داود . احمد بهره دار هنرجوی Skype تار نیما فریدونی.mp4

رنگ نستاری دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی ساکن آلمان

باوی با چهارمضراب دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.m

نی داوود دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

آهنگ محلی دختر بویر احمدی احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی

تصنیف قدیمی ناوک (تیر) مژگان احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

بیداد کت دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بیداد همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

طرز همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

تصنیف آنکه هلاک همایون لا کرن احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی سه‌تار

طرز همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

چهارمضراب نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی ساکن آلمان.mov

راک هندی دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی

آشور آوند دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی .mp4

حزین دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی.mp4

تمرین تریل کتاب دوم کیوان ساکت . احمد بهره دار هنرجوی تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد ماهور سعید هرمزی . احمد بهره دار هنرجوی Skype تار نیما فریدونی.mp4

عشیران نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

درآمد اول نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه‌تار احمد بهره دار . بخش ۱.mov

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داوود . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان .mp4

گردونیه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی اسکایپ.mp4

دوش دوش . سه‌تار احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

درآمد اول همایون میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی ساکن آلمان

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۲ . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

نغمه دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان.mp4

نیشابورک نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی از آلمان۲.mp4

خجسته ردیف میرزاعبدالله . سه‌تار احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

ملک حسین دستگاه نوا میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی ساکن آلمان

بوسلیک ردیف میرزاعبدالله دستگاه نوا احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی

نیریز دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی

نیریز دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی

حسین دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی از آلمان

خجسته ردیف میرزاعبدالله . تار احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

نغمه دستگاه نوا احمد برخوردار نوازنده ی سه‌تار ساکن آلمان.mp4

چهارمضراب شور موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

آهنگ محلی . احمد بهره دار . سه‌تار . هنرجوی نیما فریدونی آموزش از راه دور.mp4

پیش درآمد دشتی موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی اسکایپ نیما فریدونی سه‌تار.mp4

پیش درآمد ابوعطا موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داود. احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی۱.mp4

کرشمه نوا آلبوم قافله سالار محمد رضا لطفی . احمد بهره دار سه‌تار.mov

کرشمه راک . دستگاه ماهور . ردیف میرزاعبداله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mov

نیشابورک نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

رنگ غنی و فقیر اصفهان درویش خان . احمد بهره دار نوازنده سه‌تار ساکن آلمان.mp4

بیات راجه دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان.mp4

طرز همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی.mp4

درآمد دوم همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی

موالیان ردیف همایون میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی

بیات راجه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی اسکایپ.mp4

حزین دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی.mp4

کرشمه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mov

درآمد دوم دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین تار نیما فریدونی از آلمان

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه‌تار احمد بهره دار . بخش ۳.mov

عشاق دستگاه نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی.m

تمرین تریل دشتی ۲۷ کتاب دوم کیوان ساکت . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۴ . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۱ . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

نهفت نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

باز آمد بر اساس اجرای بانو الهه در دستگاه نوا . احمد بهره دار سه‌تار.mp4

درآمد نوا آلبوم قافله سالار محمدرضا لطفی . احمد برخورداری هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی.mov

کرشمه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار . هنرجوی نیما فریدونی.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه‌تار احمد بهره دار . بخش ۵.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه‌تار احمد بهره دار . بخش ۴.mov

درس ۶۵ . شوخ و شنگه . دمویر . گیلانی و تالشی . کتاب هنرستان ۱ خالقی . احمد بهره دار.mp4

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه‌تار احمد بهره دار . بخش ۲.mov

راک عبدالله دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی.mp4

راک کشمیر دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه‌تار نیما فریدونی.mp4

کرشمه و صفیر راک . دستگاه ماهور . ردیف میرزاعبداله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فرید

قرچه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

قرچه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

بیات عجم راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

چهارمضراب شور موسی معروفی احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد دوم زنگ شتر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی

زنگوله و زنگ شتر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp

درآمد راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

نغمه بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

بیات راجه بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی

جامه دران بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

درآمد بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داود احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

رنگ فرح همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ ابوعطا ابراهیم منصوری احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

بختیاری با موالف همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩

موالف همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

میگلی همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

⁨راز و نیاز همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

شکوفه ها عطا الله خرم و پرویز وکیلی سه‌تار احمد بهره دار . نوروز پیروز.mp4

درآمد دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

آهنگ محلی بختیاری احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد چهارم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد چهارم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین تار نیما فریدونی آلمان.mp4

به شب وصلت درویش خان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

به شب وصلت درویش خان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد سوم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان

درآمد سوم آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی نیما فریدونی آلمان

حاجی حسنی آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان

بسته نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان

اندک اندک شهرام ناظری احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار ‌آنلاین نیما فریدونی آلمان.MOV

پروانه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی.mp4

روح افزا راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

پنج‌گاه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

دیدم صنمی عارف قزوینی احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار اسکایپی نیما فریدونی آلمان

رنگ ضرب اصول ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی آنلاین

بداهه نوازی راست پنج گاه احمد بهره دار.mp4

بداهه‌نوازی راست‌پنج‌گاه احمد بهره‌دار.mp4

درآمد دوم کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی شورانگیز.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی تار.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار.mp4

رهاب شور پایین دسته ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

مقدمه ی گریلی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

شور پایین دسته ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی تار

حزین شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

قجر شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

دوبیتی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

خارا شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

عزال شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

کوچک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

زیرکش سلمک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

گلریز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

سلمک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار

درآمد اوج دستگاه شور میرزا‌عبدالله احمد بهره ‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

نفیر ⁨راست پنج گاه میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

⁨ابوالچپ ⁨راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان⁩⁩

مبرقع راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ دشتی حبیب سماعی احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ دشتی حبیب سماعی احمد بهره دار هنرجوی تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

فیلم اجرای شهرآشوب شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار تار و سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی آلمان

شهرآشوب شور بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ شهرآشوب ۱ و ۲ ردیف میرزا عبدالله شور هنرجوی تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

شهرآشوب شور بخش ۱ و ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ شهرآشوب ۳ ردیف میرزا عبدالله شور هنرجوی تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

پیش‌درآمد دشتی رضا محجوبی احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی اسکایپ

فیلم اجرای شهناز کت یا عاشق‌کش شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌شورانگیز

شهناز کت یا عاشق‌کش شور میرزا عبدالله احمد بهره‌دار شورانگیز

اوج دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی نیما فریدونی سه تار از آلمان.mp4

بداهه‌نوازی راست‌پنج‌گاه احمد بهره‌دار.mp4

عقرب زلف کجت احمد بهره‌دار سه‌تار.mp4

بداهه‌نوازی بیات راجه احمد بهره‌دار سه‌تار.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌تار.mp4

درآمد اول کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌شورانگیز.mp4

درآمد دوم کردی بیات ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار.mp4

گریلی شستی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان

پیش‌درآمد دشتی رضا محجوبی احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی اسکایپ .mp4

اوج دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی نیما فریدونی سه‌تار از آلمان.mp4

درآمد دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد دشتی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4.mp4

آهنگ محلی بختیاری احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد چهارم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد چهارم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

به شب وصلت درویش‌خان احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

به شب وصلت درویش‌خان احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی آلمان.mp4

درآمد سوم بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان

درآمد سوم آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی نیما فریدونی آلما

حاجی حسنی آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آ

بسته‌نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آ

اندک اندک شهرام ناظری احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار ‌آنلاین نیما فریدونی آلمان.MOV

رنگ ضرب اصول ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار آنلاین نیما فریدونی آنلاین

دیدم صنمی عارف قزوینی احمد بهره‌دار هنرجوی سه‌تار اسکایپی نیما فریدونی آلمان

شهرآشوب شور بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی آلمان.mp4

شهرآشوب شور بخش ۱ و ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار سه‌تار هنرجوی نیما فریدونی آلمان.mp4

بسته‌نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار ۱.mp4

رنگ هشتری دستگاه شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بسته‌نگار آواز بیات کرد ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار ۲.mp4

گریلی شستی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شهناز کت یا عاشق‌کش شور میرزا عبدالله احمد بهره‌دار شورانگیز .mp4

قرچه شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

شهناز شور ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

شهناز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

۴ گوشه شور ۲ بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

۴ گوشه شور بخش ۴ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

۴ گوشه شور بخش ۳ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

۴ گوشه شور بخش ۱ و ۲ ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

رهاب شور پایین‌دسته ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌سه‌تار

مقدمه‌ی گریلی ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

شور پایین‌دسته ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی ‌تار

حزین شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

قجر شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار

دوبیتی شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

خارا شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

عزال شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

کوچک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

بزرگ شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی تار .mp4

بزرگ شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه‌تار .mp4

صفا شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

مجلس افروز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

زیرکش سلمک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

سلمک شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

گلریز شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

نغمه‌ی دوم اجرا با تریل شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

نغمه‌ی دوم شور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی سه تار .mp4

نغمه‌ی اول شور میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه‌تار نیما فریدونی.mp4

درآمد اوج دستگاه شور میرزا‌عبدالله احمد بهره ‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

ملا‌نازی دستگاه شور میرزا‌عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4.mp4

رهاب دستگاه شور میرزا‌عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

کرشمه‌ی شور میرزا‌عبدالله احمد بهره‌دار هنرجو‌ی اسکایپی سه‌تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

نفیر ⁨راست پنج گاه میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4

⁨ابوالچپ ⁨راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩⁩

لیلی و مجنون ⁨راست پنج گاه میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی

راوندی ⁨راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

⁨طرز راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

مبرقع راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ دشتی حبیب سماعی احمد بهره دار هنرجوی تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

رنگ دشتی حبیب سماعی احمد بهره دار هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی آلمان.mp4

قرچه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان ۲.mp4

⁨قرچه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بحر نور راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بیات عجم راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نیریز راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

چهارمضراب شور موسی معروفی احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ساری گلین احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ساری گلین احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان ۱.mp4

عشاق راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان ۲.mp4

سپهر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

ربابه جان احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4.mp4

پنجگاه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

پنجگاه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

روح افزا راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

روح افزا راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4

خسروانی راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی.mp4

خسروانی راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4

پروانه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی.mp4

پروانه راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4

زنگوله و زنگ شتر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp

زنگوله راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی.mp4

درآمد دوم زنگ شتر راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی

شکوفه ها عطا الله خرم و پرویز وکیلی سه تار احمد بهره دار . نوروز پیروز.mp4

چهارمضراب راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp

درآمد راست پنج گاه ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان

نغمه بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

سوز و گداز بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

بیات‌راجه و عشاق بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه‌تار نیما فریدونی.mp4

بیات‌راجه و عشاق بیات‌اصفهان ردیف میرزا‌عبدالله احمد بهره‌دار هنرجوی تار نیما فریدونی.mp4

بیات راجه بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی

جامه دران بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

درآمد بیات اصفهان ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داود احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

رنگ فرح همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

دناسری همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عزال همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

عزال همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بختیاری با موالف همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.

رنگ ابوعطا ابراهیم منصوری احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

موالف همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

میگلی همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

⁨راز و نیاز همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

‎⁨جامه دران همایون ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان⁩.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

شوشتری ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

فرنگ با شوشتری گردان ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.

نوروز خارا ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی غیر حضوری تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نفیر ردیف میرزا عبدالله همایون احمد بهره دار هنرجوی اسکایپی تار نیما فریدونی آلمان.mp4

نوروز خارا دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

نفیر ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

نوروز صبا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

نوروز عرب دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

سه گدار محلی بیرجندی بیات اصفهان احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

راوندی دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

لیلی و مجنون دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

ابوالچپ دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

سوز و گداز دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

باوی با چهارمضراب دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی m

نی داوود دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

آهنگ محلی دختر بویر احمدی احمد بهره دار هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

تصنیف قدیمی ناوک (تیر) مژگان احمد بهره دار هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

بیداد کت دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

بیداد همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

طرز همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

طرز همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mp4

تصنیف آنکه هلاک همایون لا کرن احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی سه تار.mp4

چکاوک دستگاه همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی

موالیان ردیف همایون میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

درآمد دوم همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه تار نیما فریدونی

درآمد اول همایون میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی ساکن آلمان

چهارمضراب همایون ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی

رنگ نستاری دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی ساکن آلمان

نیریز دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی

نیریز دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی

بوسلیک ردیف میرزاعبدالله دستگاه نوا احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه تار نیما فریدونی

حسین دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی از آلمان

ملک حسین دستگاه نوا میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی ساکن آلمان

خجسته ردیف میرزاعبدالله . تار احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

خجسته ردیف میرزاعبدالله . سه تار احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

مجسلی,نوا,میرزاعبدالله,احمد بهره دار,هنرجوی سه تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

نیشابورک نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار نیما فریدونی از آلمان۲.mp4

نیشابورک نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

عشیران نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

گوشت دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی سه تار غیرحضوری نیما فریدونی.mp4

نهفت نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار نیما فریدونی از آلمان.mp4

عشاق دستگاه نوا میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی اسکایپ سه تار نیما فریدونی.mp4

باز آمد بر اساس اجرای بانو الهه در دستگاه نوا . احمد بهره دار سه تار.mp4

حزین دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی.mp4

رنگ غنی و فقیر اصفهان درویش خان . احمد بهره دار نوازنده سه تار ساکن آلمان.mp4

بیات راجه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی اسکایپ.mp4

بیات راجه دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان.mp4

نغمه دستگاه نوا ردیف میرزا عبدالله . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان.mp4

چهارمضراب شور موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۱ . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۲ . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۳ . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

رنگ نوا ردیف میرزاعبدالله بخش ۴ . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mp4

دوش دوش . سه تار احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد دشتی موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی اسکایپ نیما فریدونی سه تار.mp4

بلال بلالم ترانه محلی فارس همایون . احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

سرو چمان محمدرضا شجریان . احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی آلمان.mp4

آهنگ محلی . احمد بهره دار . سه تار . هنرجوی نیما فریدونی آموزش از راه دور.mp4

درس ۶۵ . شوخ و شنگه . دمویر . گیلانی و تالشی . کتاب هنرستان ۱ خالقی . احمد بهره دار.mp4

درس ۶۵ . شوخ و شنگه . دمویر . گیلانی و تالشی . کتاب هنرستان ۱ خالقی . احمد بهره دار.mp4

پیش درآمد ابوعطا موسی معروفی . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار نیما فریدونی.mp4

گردونیه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی اسکایپ.mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داوود . احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی از آلمان .mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داود. احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی۱.mp4

پیش درآمد بیات اصفهان مرتضی نی داود. احمد بهره دار هنرجوی سه تار نیما فریدونی۲.mp4

کرشمه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار . هنرجوی نیما فریدونی.mov

کرشمه دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mov

درآمد دوم دستگاه نوا ردیف میرزاعبدالله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین تار نیما فریدونی از آلمان

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه تار احمد بهره دار . بخش ۱.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه تار احمد بهره دار . بخش ۴.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه تار احمد بهره دار . بخش ۲.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه تار احمد بهره دار . بخش ۳.mov

کرشمه نوا قافله سالار محمدرضا لطفی . سه تار احمد بهره دار . بخش ۵.mov

کرشمه نوا آلبوم قافله سالار محمد رضا لطفی . احمد بهره دار سه تار.mov

درآمد اول نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی سه تار آنلاین نیما فریدونی.mov

چهارمضراب نوا ردیف میرزاعبدالله احمد بهره دار هنرجوی نیما فریدونی ساکن آلمان.mov

کرشمه و صفیر راک . دستگاه ماهور . ردیف میرزاعبداله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین سه تار نیما فرید

کرشمه راک . دستگاه ماهور . ردیف میرزاعبداله . احمد بهره دار . هنرجوی آنلاین سه تار نیما فریدونی.mov

راک عبدالله دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی.mp4

راک کشمیر دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد ماهور سعید هرمزی . احمد بهره دار هنرجوی Skype تار نیما فریدونی.mp4

پیش درآمد ماهور مرتضی نی داود . احمد بهره دار هنرجوی Skype تار نیما فریدونی.mp4

راک هندی دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی

آشور آوند دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی .mp4

زنگوله عراق دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی .mp4

کرشمه عراق دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی.mp4

حزین دستگاه ماهور ردیف میرزا عبدالله احمد بهره دار هنرجوی Skype سه تار نیما فریدونی.mp4

با سپاس از جعفر جوانی برای ارسال این مقاله برای ما

استاد محمدرضا لطفی-داروگ ” “افسانه ، کار راحتی نخواهد بود. در ” گذاردنِ موسیقی بر روی شعرِ نو، خصوصاً شعرِ “نیما یوشیج جواد معروفی” ملودی روان و سازگاری را بر روی آن نهاده است، بندهایی از ” “نیما” که زنده یاد ی سیما بینا” ضبط و پخش شده است. یکی دیگر از شعرهای ” وبا صدای منظومه ی معروف “نیما” و یکی از رساترین صداهای سنتی، ” “محمدرضا لطفی معروف نیما داروگ است که با یاری موسیقی در سالهای اولیه دهه ، کاری بی نظیر درآمده است. تا پیش از “داروگ” “محمدرضاشجریان” استاد ” از پیشگامان این عرصه پنجاه، کمترموزیسینی به سراغ شعرنو رفته بود. شادروان “محمدرضا لطفی ، گامی مهم در این مسیربرداشته بود. ” بود که با انتخاب آوازِ دشتی بر شعرمعروف” نیما یوشیج ” از فضاهای آوازی موسیقی سنتی است فضای به کار برده در این اثر، تلفیقی از دریافتهای “لطفی “نیما” نشستهو آن را به یکی از ماندگارترین آثار، در زمینه تلفیق که به خوبی در چارچوب شعر ” از این اثربه همراه موسیقی سنتی با شعرنو تبدیل کرده است. تنظیم زیباو حسیِ “فرهاد فخرالدینی در انتخاب ” و البته ذهن جوان و بکرِ “محمدرضا لطفی “محمدرضا شجریان” صدای آماده ی ملودیهای دلنشین و متفاوت با جریان رسمی موسیقی گلها، اثری آفرید که هنوز به عنوان یکی از ” داروگ را در سال موفقترین تلفیقهای موسیقی سنتی با شعرنو از آن یاد میشود. “نیمایوشیج 1330 سروده است. سالهای شکست ونومیدی که در بیشتر شعرهای آن سالها از جمله برخی از شعرهای دیگر نیما مانند قایق و خانه ام ابری است، انعکاس یافته است. داروگ قورباغه ای درختی است که بیش از همه در جنگل هاو کشتزارهای شمال کشور زندگی می کند. وقتی داروگ می خواند، نشانه آن است که باران خواهد بارید و کشتزاران را سیراب خواهد کرد. “نیما” خود داروگ را قاصد روزهای ابری می نامد و آواز او را انتظار می برد، تا شاید در کشتگاه خشک او نیز که در جوارِ کشت همسایه دیواره یآن نیز در حالِ از هم گسیختن است. ” دشوارتر از “محمدرضا لطفی برای استاد “نیما” گمان می رود که گذاردنِ موسیقی، بر روی شعر ” را برگزیده که از نخستین سروده های “افسانه ، بوده است. “معروفی” جواد معروفی” ” زنده یاد به سراغ ” “لطفی نیماست، وزن و قالبی سنتی داشتهو موسیقی سنتی را آسوده تر می پذیرد. اما استاد ” است و سازگار داروگ رفته است، سروده ای که نمونه ای از وزن پردازیها و تقطیعات ویژه “نیمایی ساختنِ آن، با قالب هاو فرم های موسیقی سنتی آسان نیست. شاید داروگ از نخستین تجربه ها در “اخوان ، ” “سایه ، پیوند شعرِ نو با موسیقی سنتی باشد. از آن پس، سروده های دیگری از “نیما” و… با موسیقی سنتی درآمیخته، که البته ” سهراب سپهری ” ، ” “نادر نادرپور ، “فروغ فرخزاد” ، ثالث” برخی از آنها موفق از کار درنیامده اند. در آنها هماهنگی و سازگاری میان شعرو موسیقی چندان رعایت نشده است و گاه حتی روحیه شعردر تضاد با مایه ی انتخابی موسیقی می باشد. اما داروگ به ” با هنرمندی ” با موسیقی او سازگاری نشان داده است. “لطفی “لطفی یاری دقت و کوشش استاد اعجاز انگیزش، با عشقش به آموختن و آموزش و گسترش موسیقی اصیل، با نگرش ترقی خواهانه ی خود به مسایل اجتماعی یکی از سرشناس ترین چهره های هنر معاصر میهن ایران به شمار می آید. با ، موسیقیِ سنتی ایران یکی از پیروان سرسخت، اما نواندیش خود ” “محمد رضا لطفی درگذشت استاد را از دست داد. وی نخستین موسیقی دان از نسل جدیدتربود که اندیشه ی دگرگونسازی در سر داشت. او علاوه برنواختن تارو سهتار به شیوههای تازه، قطعات مختلف موسیقی نیز برای ارکسترهای کوچک و بزرگ آفریده وبر روی سرودههای شاعران کلاسیک و نو، آهنگ نهاده است. من قلندری را همواره در وجود او در تشییع مراسم خاکسپاری وی گفته که:” ” “محمود دولت آبادی دیرهنگام به کشور بازگشت، اما ” دیدم که برای نو کردن دوستی ها تلاش های زیادی کرد. “لطفی به رغم برخوردن هنجارها و دریافتن نابهنجاری هایی که کم نبود، او آمد و سرانجام وظیفه نهایی خود را انجام داد، وظایفی که با آموزش دانشجویان نگران هنرنمایی آنها بودیم، آغاز شد و تا آخرین برای آموزش موسیقی، تلاشی فراموش نشدنی ” لحظات زندگانی او ادامه پیدا کرد. تلاش “لطفی است، گرچه او به سلامت خود زیاد اهمیت نمی داد و آن را رعایت نمی کرد، اما شاید این یک راهی از قلندری اوبود که می خواست به این شکل باشد. قلندری که آزادگی اصلی ترین مولفه آن بود.” همراه با بداههخوانی او ” “محمدرضا لطفی میگوید: بداههنوازی تار ” دولتآبادی ” در جای دیگری از «کلیدر» سرانجام مجوز نشر نگرفت و منتشرنشد. در ادامه، این نویسنده ی پیشکسوت درباره میگوید، بداههنوازی وبداههخوانی مشترك این دو از ” همکاری مشترکش با “محمدرضا لطفی رمان سترگ «کلیدر» که سالها پیش انجامو برای دریافت مجوز نشر به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارایه شده، در گرفتن مجوز نشر به مشکل برخوردهو سرانجام منتشر نشده است. متن ” از اوایل سال “محمدرضا لطفی و نوای تار ” “محمود دولتآبادی بازخوانیشده این رمان با صدای “محمود 1383 برای کسب مجوز از سوی نشر ثالث به وزارت ارشاد رفته بود، اما سرانجام به گفته ” این اثر مجوز نشر دریافت نکردهو منتشرنشده است. دولتآبادی در سال 1325 در گرگان زاده شد و تحصیلات اولیه موسیقی را در همانجا آغاز ” “محمدرضا لطفی و ” کرده و سپس در تهران در هنرستان شبانه موسیقی ملی نزد شادروان “علی اکبرخان شهنازی ، “نورعلی خان برومند” ” آنرا ادامه داده است. استادانِ دیگراو در دانشگاه تهران، حبیب االله صالحی ” در دهه پیش از ” بوده اند. “لطفی ” “محمدتقی مسعودیه و ” “سعید هرمزی ، ” “عبداالله خان دوامی انقلاب، گروه موسیقی شیدا را بوجود آوردو در رادیو تلویزیونِ ملیِ ایران و مرکز حفظ واشاعه ” موسیقی به کار پرداخت. گروه شیدا در جشن هنر شیراز و جشن طوس نیز فعال بوده است. “لطفی پس از انقلاب نیز، چند سالی به کار در ایران ادامه دادو حتی برای مدتی سرپرستی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران را بر عهده گرفت. اما بالاخره اونیز ناهنجاری های زمانه را تاب نیاورد ورهسپار آمریکا شد و مرکز موسیقی شیدا را در آن دیار بازسازی کردو به آموزش موسیقی ایرانی و برگزاری کنسرت پرداخت. وی آهنگ های بسیاری ساخته است که غالب آنها را “محمدرضا شجریان” و… از خوانندگان تصنیف های او بشمار می ” “شهرام ناظری و سیمابینا” ” ، ” مرضیه خوانده است. ” روند. ” رفته است و به در میان شاعرانِ معاصر، بیش از همه به سراغ “هوشنگ ابتهاج ” “لطفی استاد خصوص برخی از غزلیات نابِ او را با موفقیت به جامعه موسیقی برده است. به نظر می رسد که به آن پرداخته است. نگاه دیگر این است که شاید داروگ ” داروگ تنها کارِ “نیما” باشد که “لطفی ، نمی توانست اینچنین موثرو کارساز در بیاورند. “شجریان” و ” را هیچکس دیگربه اندازه “لطفی صدای رسای “شجریان” قالب مناسبی برای بازتاب حسرت نیماست. “داروگ” خشک آمد کشتگاه من در جوار کشت همسایه گر چه می گویند: « می گریند روی ساحل نزدیک سوگواران در میان سوگواران» قاصد روزان ابری داروگ کی می رسد باران؟ بر بساطی که بساطی نیست در درون کومه ی تاریک من که ذره ای با آن نشاطی نیست و جدار دنده های نی به دیوار اطاقم دارد از خشکیش می ترکد ـــ چون دل یاران که در هجران یاران ـــ قاصد روزان ابری داروگ کی می رسد باران؟

حُسِیْنْقُلی،   یا میرزا حسینقلی، مشهور به جناب میرزا (1266-1333 ق/1850- 1915 م)، نوازندۀ تار، ردیف‌دان و موسیقی‌دان سرشناس و بزرگ، هم‌زمان با 4 پادشاه آخر قاجاریه. او کوچک‌ترین پسر آقا ‌علی‌اکبر فراهانی (1236-1287 ق/1821-1861 م) تارنوازِ بزرگ دربار ناصری بود و در زمان مرگِ زودهنگامِ پدر تقریبا 11 سال داشت (فاطمی،مجموعه … ، 715). آقا علی‌اکبر که از بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان زمان خود بود، با تخلص «مطرب» شعر می‌سرود (وهدانی، ردیف … ، 17) و با خوشنواز خانِ کمانچه و حسن سنتور خان، در مثلث بی‌رقیب نوازندگان خاصۀ پادشاه همکاری می‌کرد (معیرالممالک، 283-285).

از بین میرزاحسن، عبدالله و حسینقلی، 3 پسر آقا علی‌اکبر، تنها حسن از بخت آموزش مستقیم پدر بهره‌مند شد (خالقی، 89). عبدالله و حسینقلی به ترتیب با 15 و 11 سال سن، کوچک‌تر از آن بودند که از این فرصت برخوردار شوند. با مرگ آقا علی‌اکبر، برادرزاده‌اش آقا غلامحسین، برجسته‌ترین شاگرد وی، که خود پیش‌تر همسر و عائله داشت، با همسر وی ازدواج کرد و سرپرستی فرزندان عمو را برعهده گرفت (همو، 89-90، نیز 104). میرزاحسن در ابتدای جوانی درگذشت و عبدالله و حسینقلی بعد‌ها هرکدام از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین استادان موسیقی دستگاهی ایران شدند (همو، 89).

میرزا حسینقلی دو بار ازدواج کرد. همسر نخست وی، سکینه، از شاگردانِ تار آقا علی‌اکبر (مشحون، 392)، نوازنده، خواننده و موسیقی‌دان اندرونی شاهی (همو، 573، 577) و از بستگانِ (احتمالاً دخترعمۀ) حسن سنتور خان بود (سالک 10). حاصل این ازدواج دو دختر بودند: عزیزالملوک و زهره که به ترتیب با آقا رضاخان تار زن (فرزند آقا غلامحسین) و باقرخان رامشگر ازدواج کردند (همانجا؛ نیز خالقی، 104). میرزا حسینقلی از همسر دوم خود، شاه‌بگم (وهدانی، همان، 37) صاحب 3 پسر و یک دختر شد: علی‌اکبر، محمدحسن، عبدالحسین و زینت‌الملوک، که همگی بعدها به شهنازی شهرت یافتند (سالک، 12). از بین این فرزندان محمدحسن به موسیقی نپرداخت (خالقی، همانجا) و برعکس، علی‌اکبر شهنازی و عبدالحسین شهنازی از برجسته‌ترین استادان تارنوازی قرن حاضر شدند.

آقا حسینقلی صاحب مدرسۀ آموزش موسیقی بود و هفته‌ای 3 روز در منزل خود به شاگردان تار می‌آموخت (همو، 288). خانه‌اش در نزدیکیِ خانۀ برادرش میرزا عبدالله، و در شمالِ شرقیِ تهرانِ آن‌زمان، محلۀ دولت، پاتوق سید جعفر، گذر دهباشی‌محمد، کوچۀ سهراب‌بیک واقع بود. این نشانی بعدها به نام خیابان عین‌الدوله (ایران فعلی) کوچۀ نصیرحضور معروف شد (وهدانی، همان، 27). وی در همین خانه در 1333 ق زمانی که نزدیک به 65 سال داشت، درگذشت. او را به‌دلیل فقر، در گورستان چهارده‌معصوم (حوالی دروازه‌غار فعلی) که گورستان فقرا و گمنامان بود، دفن کردند (همان، 28).

فراگیری موسیقی:   با ازدواج آقا غلامحسین و همسر آقا علی‌اکبر، سرپرستی عبدالله و حسینقلی نیز برعهدۀ وی افتاد. این سرپرستی شامل آموزش موسیقی نیز شد، هرچند آقا غلامحسین نسبت به آن بی‌رغبت بود و با خواهش مادرِ آن دو به این آموزش تن داد (خالقی 89-90). از آنجا که عبدالله 4- 5 سالی از حسینقلی بزرگ‌تر بوده است، فراگیری موسیقی را زودتر نزد برادرش میرزا حسن شروع کرد و نزد پسرعمو که حالا پدرخوانده‌اش شده بود، ادامه داد. با جوان‌مرگیِ میرزا حسن، اولین آموزشهای موسیقاییِ حسینقلی را برادر بزرگش ــ که بعدها به میرزا عبدالله مشهور گردید ــ برعهده گرفت (همو، 98).

به‌درستی روشن نیست که حسینقلی چه مدت نزد میرزا عبدالله آموزش دیده است، اما اگر استعداد و نبوغ حسینقلی را که برطبق اسناد و روایات تردیدی در آن نیست، در نظر بگیریم، این دوره نباید خیلی طولانی بوده باشد. آنچه قطعی است، همچنان‌که خالقی ذکر می‌کند (همانجا)، ادامۀ این آموزش نزد آقا غلامحسین صورت گرفته است. این قطعیت را مدیون اسناد گوناگونی هستیم. وهدانی از قول علی‌اکبر شهنازی، فرزند میرزا حسینقلی، نقل‌قولی در تحسین و ستایش نوازندگی آقا غلامحسین از وی ذکر می‌کند (ردیف، 26) که نشان می‌دهد، جناب میرزا محضر آقا غلامحسین را درک کرده بوده است. از سوی دیگر عکسهای مراسم آش‌پزان دورۀ ناصری نیز موجودند. همچنان که ساسان فاطمی نشان می‌دهد (مجموعه، 735) تنهـا از عکسهای سـال 1305 ق بـه بعد ــ یعنـی حدود 38 سالگیِ آقاحسینقلی ــ است که او را در بین نوازندگان درباری مشاهده می‌کنیم. از سوی دیگر با در‌نظرگرفتنِ آخرین عکسهای آقا غلامحسین که به مراسم آش‌پزانِ سال 1303‌ ق اختصاص دارد، و نیز اولین عکسهای میرزا عبدالله که به سال 1304 ق مربوط می‌شود، باید احتمال داد که آقا غلامحسین کمی پس از تاریخ عکسهای سال 1303 ق درگذشته است؛ و باز احتمالاً با توجه به تفاوت فاحش هنری وی و فرزندان آقا علی‌اکبر (میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی)، تا زنده‌بودنِ او بختی برای حضور این دو در آیینهای یادشده وجود نداشته است (نک‍ : همان، 739- 759).

براین‌اساس، مشخص است که این گفتۀ مشحون که میرزا حسینقلی «به واسطۀ کم‌سالی از تعلیمات آقا غلامحسین بهرۀ چندانی نبرد» (ص 573)، اشتباه است؛ زیرا آقا غلامحسین تقریباً تا 37 یا 38 سالگیِ آقا حسینقلی زنده بوده، و احتمالاً بیشترین تأثیر را از نظر سبک نوازندگی و نیز کارگانِ اجرایی بر وی داشته است. همچنین توصیفاتی که از نوازندگی آقا غلامحسین شده است، تا حد زیادی به توصیفاتی که از نوازندگیِ جناب میرزا شده، شبیه است: مشحون دو خاطره از هر دو ذکر می‌کند که ساز هردو را از دور و پشتِ در، با کمانچه اشتباه گرفته‌اند (همو، 564، 574).

مشحون ــ گذشته از تأثیرات آقا غلامحسین، اصلی‌ترین استادِ آقا حسینقلی ــ همسر نخستِ میرزا را نیز در سبکِ هنر نوازندگی‌اش سهیم می‌داند (ص 573-575). او داستانهایی از قول رجال قاجاری و موسیقی‌دانانی چون درویش خان و حاج آقا مجرد در علاقۀ میرزا به وی و نوازندگی‌اش ذکر می‌کند، داستانهایی که گاه در آنها شنوندگان، نوازندگیِ سکینه را با نوازندگی میرزا حسینقلی اشتباه گرفته‌اند (ص 573-574؛ نیز نک‍ : خالقی، 104).

میزان تأثّر موسیقایی سکینه از سنتور خان و علی‌اکبر خان روشن نیست. از سوی دیگر دربارۀ اینکه تأثیر سکینه بر میرزا حسینقلی از نظر سبکِ نوازندگی بوده، یا اطلاعاتش از کارگان گوشه‌های موسیقی نیز آگاهی وجود ندارد؛ اما به هر روی، با توجه به وجود روایتی دیگر از ردیف و دستگاهها نزد سنتورنوازان دورۀ قاجار، که سنتور خان را باید یکی از مهم‌ترین آنها دانست (نک‍ : منا، حبیب … ، 118- 129، نیز نک‍ : بخشهایی … ، 18)، محتمل است که ازدواج با سکینه به تبادل اطلاعات موسیقایی ــ به‌خصوص انتقال مطالبی که بیش و بیرون از دایـرۀ کارگان موسیقایی خانوادۀ فراهانی قـرار داشته است ــ انجامیده باشد.

ورود به دربار:   همان‌طور که گفته شد، با توجه به عکسهای کاخ گلستان، آقا غلامحسین حداقل تا 1303 ق، یعنی تقریباً تا 38 سالگی میرزا حسینقلی زنده بوده است. اعتبار و درجۀ هنری آقا غلامحسین به قدری بالا بوده که در مجموعۀ عکسهای کاخ گلستان، اغلب در کنار نوازندگان برجسته‌ای چون حسن سنتور خان، و بعدها محمدصادق خانِ سرورالملک و اسماعیل خان کمانچه‌کش حضور دارد (فاطمی، مجموعه، 739). در نقطۀ مقابل، در غیبتِ وی و با حضور میرزا عبدالله و آقا حسینقلی، دیگر محمدصادق خان را در حال نوازندگی نمی‌بینیم. او که دیگر سِمَت ریاست نوازندگان را دارا ست، اغلب یک زانو جلوتر از بقیه نشسته، و افتخار همراهی‌کردنِ فرزندِ 15-16 ساله‌اش، مطلّب، را به دیگران داده است (همان، 749).

بدین‌ترتیب، باید حدس زد که درخشش مستقل و رسمیِ آقا حسینقلی و میرزا عبدالله در دربار و جامعۀ هنری آن دوره، از زمانی که دیگر پسرعمویشان در قید حیات نیست، آغاز می‌شود. این حضور در دربار از 1305 ق آنچنان که گفته خواهد شد، ظاهراً به دو دهه نمی‌رسد. باید در نظر داشت همان‌طور که فاطمی نشان می‌دهد (جایگاه… ، 130)، این حضور به معنیِ آن نبوده است که میرزا حسینقلی و یا دیگر هنرمندانِ درباری، جایگاه و منصبِ مشخصی در دربار داشته‌اند و یا صحنۀ هنرنمایی‌شان تنها محدود می‌شده است به خلوتِ  شاهی یا بزمِ اربابشان. در واقع، به‌نظر می‌آید که نحوۀ کار اینان بیشتر شبیه به نوعی پیمانکاری یا به اصطلاح آن زمان حق‌العمل‌کاری بوده است. به این معنی که در مواقع نیاز احضار شده، صله‌ای می‌گرفتند و می‌رفتند و اگر دستمزد ثابتی داشته‌اند، چشم‌گیر نبوده است.

فاطمی تصریح می‌کند که با نبودِ کنسرت، مجالس اشراف و درباریان مهم‌ترین صحنۀ اجرا و ارائۀ موسیقی برای مخاطبانِ اینان بوده است، اما این هنرمندان در عینِ تعلق به «دستگاهِ» صاحب‌منصبی خاص، به دلایل مختلف در مجالس دیگران نیز دیده شده‌اند (همانجا). این مجالس منبع درآمدی موقت و درعین‌حال مهم بوده است. به‌هرحال، به‌نظر می‌آید که میرزا حسینقلی به‌جز یکی دو سال آخر، که احتمالاً عهده‌دار ریاست نقاره‌خانه شده، بقیۀ مدت حضورش در دربار را، جزو عملۀ طرب خاصه به ریاست محمدصادق خانِ سرورالملک (ملقب به رئیس) بوده است.

ریاست نقاره‌خانه‌:   موسیقی‌دانان دربارِ قاجار همان‌قدر از مطربهای دسته‌ای  متمایز بودند که موسیقی‌شان از موسیقی آنها متمایز بود. آنها بر اینها از نظرِ موسیقایی کاملاً برتری داشتند و جایگاهی با منزلتِ بسیار بالا اشغال می‌کردند. به همین دلیل نیز، در دربارِ شاه، آنها را اهل طرب یا عملۀ طربِ خاصه می‌نامیدند و رئیس نقاره‌خانۀ شاهی که بر همۀ موسیقی‌دانانِ پایتخت ریاست و نظارت داشته، از میان آنان برگزیده می‌شده است (فاطمی، همان، 122).

اما این وضعیت با مرگ ناصرالدین شاه رفته‌رفته تغییر کرد. از این پس، توجهِ دربار به موسیقی و موسیقی‌دانان به طرز چشمگیری کاهش یافت و برعکس وزن و قدرِ دسته‌ها و نوازندگانِ کم‌مایه‌تر در دربار فزونی گرفت (مشحون، 428). مظفرالدین شاه برخلاف پدرش درکی از موسیقی و هنر نداشت و موسیقی‌دانان ملازمش را با نهایت بی‌سلیقگی انتخاب می‌کرد. عارف قزوینی در خاطرات سال 1317 ق، مرادخان، تارزنِ خلوت مظفرالدین شاه، را بدترین نوازندۀ همۀ دورانهای این ساز می‌داند (ص 105).

برخلاف دورۀ ناصری که ریاست نقاره‌خانه با بلند‌مرتبه‌ترین استاد عصر بود، در دورۀ مظفرالدین شاه کم‌کم این منصب به نوازندگانِ کم‌مایه و سپس به درباریانِ بی‌اطلاع از موسیقی محول شد (مشحون، همانجا). در چنین وضعیتی موسیقی‌دانان برجسته آزرده شده، کم‌کم از دربار کناره‌گیری ‌کردند. اگرچه خواست دربار همچنان بالاتر از ارادۀ شخصی مستخدمان به‌خصوص نوازندگان بوده، ولی شاید بتوان احتمال داد که بی‌نظمی نقاره‌خانه و احتمالاً بی‌کار بودنِ هنرمندانِ برجسته، امکان این ترک‌کردن را به آنها می‌داده است. در این صورت است که می‌توان نظر مشحون را پذیرفت که می‌گوید: محمدصادق خانِ رئیس با رنجش دربار را ترک ‌کرد (ص 511).

تنها سندی که میرزا حسینقلی را رئیس نقاره‌خانۀ شاهی ذکر می‌کند، تاریخ موسیقی مشحون است (ص 428). اگر میرزا حسینقلی ریاست نقاره‌خانه را برعهده داشته، قطعاً با توجه به جایگاه هنریِ سرورالملک، ممکن نبوده است که در زمان حضور وی در دربار به این سمت منصوب شده باشد. هرچند مشحون درگذشت محمدصادق خان را اواخر دورۀ ناصرالدین شاه ذکر می‌کند (ص 512)، اما با توجه به تاریخ ضبطهای خصوصی معیرالممالک از وی در 1317 ق، یعنی 4 سال پس از درگذشت ناصرالدین شاه (نک‍ : سپنتا، 377)، و نیز روزنامۀ خاطرات عزیزالسلطان (ملیجک) قطعاً این تاریخ غلط است. این سندِ دوم از این نظر بااهمیت‌تر است که بر اساس آن، در 1320 ق محمدصادق خان را همچنان رئیس خطاب می‌کند که نشان می‌دهد در این سال، وی هنوز رئیس نقاره‌خانۀ شاهی بوده است (عزیزالسلطان، 1/ 249-250).

اما برای تعیین زمان ریاست میرزا حسینقلی باید دو نکتۀ دیگر را نیز در نظر داشت: یکی حضور نداشتن محمدصادق خان در اولین دورۀ ضبط صفحه‌های گرامافون در ایران (1324 ق/ 1906 م) و دیگری تصریحِ اوژن اوبن، سفیر وقت فرانسه، که در 1324 ق کاظم خان‌باشی را به‌عنوان رئیس نقاره‌خانه ذکر می‌کند (ص 248) و این با گفتۀ مشحون در مورد ریاستِ درباریانِ بی‌اطلاع در اواخر قاجار، نظیر مستشارخلوتِ آذربایجانی «که کمترین اطلاعی از موسیقی نداشت» (ص 428- 429)، نیز جور درمی‌آید.

هردو نکته نشان‌دهندۀ آن‌اند که محمدصادق خان باید بعد از 1320 ق درگذشته باشد. به این ترتیب، ریاست احتمالی آقا حسینقلی بر نقاره‌خانه نباید زودتر از 1320 ق بوده باشد، و اگر به یاد آوریم که میرزا حسینقلی 13 سال پس از این تاریخ در 1333 ق درگذشته است، باید در اولین قدم ریاست احتمالی وی را محدود به این 13 سال کنیم. این بازۀ زمانی را خاطره‌ای از عزیزالسلطان محدودتر می‌کند: شب‌نشینیِ کاخِ امیریۀ کامران‌میرزا در 1330 ق که در زمرۀ نام مطربهایی که «خبر کرده بودند» حسین خانِ رئیس کمانچه‌زن، یعنی همان حسین‌خان اسماعیل‌زاده، را نام می‌برد (عزیزالسلطان، 3/2210): در این تاریخ ریاست نقاره‌خانه با حسین خان اسماعیل‌زاده بوده است.

همچنین اوبن در خاطرات خود، آقا حسینقلی را هنرمندی برجسته و مستقل و بی‌ارتباط با دربار معرفی کرده است (ص 247- 248). اشارۀ اوبن به «جزوِ هنرمندانِ خلوتِ شاه» بودنِ پدر و ]پسر[ عموی آقا حسینقلی جالب توجه است؛ زیرا نشان می‌دهد که استقلال میرزا حسینقلی برای اوبن، در تضادی فاحش با خاندانش بوده است. از سوی دیگر، یک سال پس از این تاریخ میرزا حسینقلی با همراهانش تهران را به قصد ضبط صفحه در پاریس ترک می‌کند، کاری که با داشتن منصب و مسئولیت ریاست، دور از ذهن به‌نظر می‌رسد. از مجموع این قراین دو احتمال باقی می‌ماند: یا آقا حسینقلی مدت کوتاهی بین 1320-1324 ق ریاست نقاره‌خانه را برعهده داشته است و یا پس از 1325 ق، یعنی پس از بازگشت از سفر پاریس و پیش از 1330 ق، باز به مدت کوتاهی در این سمت بوده است. هردو این دوره‌ها احتمالاً به‌دلیل همان بی‌نظمیهای دورۀ مظفری، مقارن است با بی‌نظمیهای دربار و نقاره‌خانه و نبودِ بودجۀ لازم جهت دستمزد نوازندگان که مشحون شرح خاطره‌ای از آن را ذکر کرده است (نک‍ : ص 574).

احتمال دارد که میرزا حسینقلی به‌دلیل چنین مشکلاتی، به‌رغم صلاحیت قطعی موسیقایی، از شغلی که پیش‌تر مادام‌العمر بوده است، کناره‌گیری کرده باشد. مرگِ در فقرِ وی نیز این نکته را به‌خوبی تأیید می‌کند. به هر حال، به‌نظر منطقی می‌آید که فرض کنیم میرزا حسینقلی‌ای که ما می‌شناسیم، محصول تقریباً 15 سالِ پس از 1305 ق/ 1888 م است؛ 15 سالی که استقلال هنری و سرآمدی‌اش را به همراه آورد و از او «میرزا»یی ساخت که ردیف مشخص و خاص خود را داشت و آن را در مدرسۀ موسیقی شخصی‌اش در منزل، هفته‌ای 3 روز تدریس می‌کرد و امرار معاشش از طریق آموزش موسیقی و نوازندگی در مجالس اعیان و اشراف چنان‌که توضیح داده شد، می‌گذشت.

ضبط آثار:

لوله‌های فنوگراف:   اولین دستگاههای ضبطِ صدای فنوگراف در آخرین سالهای پادشاهی ناصرالدین شاه به ایران وارد شد و صرفاً مصرف اختصاصیِ شاهانه داشت (سپنتا، 74). از اوایل دورۀ مظفری و تقریباً در 1316 ق است که برخی اعیان و اشراف در روزنامۀ خاطرات خود از داشتنِ آن سخن به‌میان می‌آورند (همو، 79). اولین آثار صوتی باقی‌مانده از میرزا حسینقلی نیز تقریباً از همین سالها و متعلق به مجموعۀ دوستعلی خان معیرالممالک است (همو، 377، 379). در این آثار، وی گاه ساز خود را با آوازش همراهی کرده، و گاه با همکاری استادانی چون سرورالملک و نایب اسدالله هم‌نوازی کرده است (همو، 377).

صفحه‌های گرامافون:   ضبط صفحه در ایران از 1906 م/1324 ق آغاز شد (همو، 118) و تا آنجا که به آقا حسینقلی مربوط می‌شود، وی از این سال تا پایان عمرش 3 نوبت به ضبط صفحه اقدام کرد: دو نوبت در ایران (1906 و 1912 م) (همانجا؛ نیز نک‍ : فایل دیسکوگرافی همراه سی‌دی تار آقا حسینقلی، 8-10) و یک نوبت در پاریس (1907 م) (منصور، «صفحه‌ها … »، 3-24).

ضبطهای 1906 م/1324 ق:   این ضبطها با همکاری آلفرد ژان باتیست لومر، رئیس موسیقی نظام دارالفنون صورت گرفت (رجایی، 69-71). لومر مسئولیت داشت در ازای پولی که دریافت کرده بود، مقدمات ضبط را فراهم کند و با پرداخت دستمزد، نوازندگان و هنرمندان برجسته را معرفی نماید (نک‍ : منصور، «لومر … »، 24- 25). وی پس از ضبطِ شماری صفحه از دسته‌های موسیقی نظام و شاگردان خود و گروهی از نوازندگان و خوانندگانِ درجه‌چندم، که دستمزد زیادی نمی‌خواستند، از ادامۀ کار کناره گرفت (همان، 24-27).

با توجه به گزارش ماکسیم پیک، نمایندۀ کمپانی گرامافون و مدیر برنامۀ ضبط در تهران، به نظر می‌آید که با کناره‌گیری لومر حداقل از دو گروه دیگر برای ضبط صفحه دعوت شده بود: گروهی به رهبری میرزا علی‌اکبر خان شاهی (نوازندۀ سنتور) و گروه دیگر به رهبری آقا حسینقلی. بر اساس صفحه‌های ضبط‌شدۀ این دوره (نک‍ : دفترچۀ همراه سی‌دی: اولین … ، 6-7) هنرمندانی که با میرزا حسینقلی در این کار همکاری می‌کردند، اینان‌اند: سید احمد خان سارنگی (خواننده)، درویش خان (نوازندۀ تار/ شاگرد میرزا حسینقلی)، باقرخان رامشگر (نوازندۀ کمانچه/ داماد میرزا حسینقلی)، و میرزا اسدالله اتابکی (نوازندۀ تار و سنتور/ شاگرد میرزا حسینقلی). نزدیک به 15 روی صفحه از میرزا حسینقلی اعم از تک‌نوازی و ساز و آواز از این دوره باقی مانده است (نک‍ : فایل دیسکوگرافی همراه سی‌دی تار آقا حسینقلی، 8- 10، نیز گوش کنید: سی‌دی 1، قطعه‌های 1-12).

وجه مشخص آثار میرزا حسینقلی و گروهش، در تمایز با گروه میرزا علی‌اکبر خانِ شاهی، ارائۀ هدفمند و جدی دستگاهها و آوازهای موسیقی ایرانی است: نوعی بینش که به دنبال ثبت و به یادگار گذاردن موسیقی هنری زمان با وسواس و تبحر است و این وسواس و تبحر را با اجرای مفصل‌ترِ دستگاهها و تصنیفهای پیچیده‌تر نشان می‌دهد (گوش کنید: اولین).

ضبطهای 1907 م/1325 ق (پاریس):   اگرچه خالقی از قول پدر ابوالحسن صبا در ذکر دلایلِ ساختنِ پیش‌درآمد توسطِ درویش‌خان، از سفر آقا حسینقلی به لندن در ازایِ چند متر پارچۀ ماهوت انگلیسی یاد می‌کند (ص 206)، اما هیچ سندی از هیچ نوع، اعم از صفحه‌های گرامافون یا نوشته، برای چنین سفری در دست نیست. یک سال پس از اولین تجربۀ ضبط صفحات گرامافون در تهران، میرزا ‌حسینقلی به عملی‌کردن پروژه‌ای مستقل اندیشید: ضبط صفحه در پاریس.

آقا حسینقلی و همکاران برگزیده‌اش سید احمد خان ساوجی، میرزا اسدالله خان اتابکی، باقر خان رامشگر و محمدباقر (ضرب) طی قراردادی اشتراکی (منصور، «صفحه‌ها»، 6) با هامبارتسوم هایراپتیان، تاجر تبعۀ روس، که پس از همین سفر نمایندگی کمپانی گرامافون را به‌دست آورد، برای ضبط صفحه در پاریس، از مسیر قفقاز و دریای سیاه راهی اروپای مرکزی شدند. اینان در طول اقامتشان در پاریس، در دو استودیو به ضبط موسیقی پرداختند. به‌رغم مشکلاتی که در ادامۀ این سفر و پس از آن برای توزیع صفحه‌ها رخ‌داد، امروزه حدود 18 روی صفحه از هنرنمایی میرزا حسینقلی از این سفر، در دست است.

آثار میرزا حسینقلی در این سفر بیشتر تک‌نوازی است. در برخی از صفحات، تار میرزا را آواز سید احمد خان و یا نوازندگی گروهیِ کمانچه و سنتور و ضرب همراهی می‌کند. گروه‌نوازیها هماهنگ و متنوع است: از رنگهای شهرآشوب ماهور و همایون (گوش کنید: تار آقا حسینقلی، سی‌دی 2، قطعه‌های 4، 12) تا قطعه‌ای که به‌نظر می‌آید به حوزۀ فرهنگیِ ایرانی ـ ارمنی ـ آذری تعلق دارد (همان، قطعۀ 14). تکنوازیهای این ضبطها در زمرۀ بهترین نمونه‌های باقی‌مانده از هنر میرزا حسینقلی‌اند (همان، قطعه‌های 1، 2، 8، 13، … ).

ضبطهای 1912 م/1330 ق:   این گروه از ضبطها حاوی آخرین تجربۀ آقا حسینقلی در انتشار اثر صوتی است. حدود 13 روی صفحه از هنرنمایی وی اغلب به همراهی آواز جناب دماوندی متعلق به این دوره است. در همین زمان است که علی‌اکبر شهنازی، پسر ارشد میرزا، در 14 سالگی به توصیۀ پدر صفحه ضبط می‌کند. مؤسسۀ آوای مهربانی فهرست کاملی از دیسکوگرافی آثار میرزا حسینقلی را در فایل ضمیمۀ سی‌دی تار میرزا حسینقلی ارائه کرده است (همان).

آثـار:   گذشته از آثار صوتی باقی‌مانده از آقا حسینقلی، دیگر آثار وی را می‌توان در دو گروهِ ساخته‌ها و تدوینها مورد بررسی قرار داد.

آثارِ تدوینی:  

ردیف هفت دستگاه:   بی‌شک مهم‌ترین اثر در این گروه مجموعه‌ای است که به‌عنوان «ردیف میرزا حسینقلی» شناخته می‌شود. نواخته‌های میرزا حسینقلی در صفحه‌های گرامافون با آنچه شهنازی از ردیفِ وی روایت ‌کرده است، تفاوت زیادی ندارد. به هر روی، تنها می‌توان دو گمان را در نظر گرفت: یا میرزا حسینقلی از ابتدای فراگیری تا تدریس ردیف به پسرش (یعنی تا آخر عمر) هرچه را یاد گرفته بوده، بی‌کاستن و افزودن حفظ و تدریس کرده است، و یا افزون بر آنچه فراگرفته بوده، خود نیز تغییراتی مجاز و در دایرۀ سنت ــ چه در کاستن و چه در افزودن ــ در آنها روا داشته است. بر اساس گمان دوم باید پذیرفت تدوین و طراحی کارگان خاص نوازندگی میرزا حسینقلی، که با عنوان «ردیف میرزا حسینقلی» از آن یاد می‌کنیم، محصول این «صاحب مدرسه‌شدن» وی و نتیجۀ این فرایند است؛ زیرا به گمان ما، مدرسه‌دارشدن و رسیدن به سبک شخصی و منحصربه‌فرد، مطالب و کارگانی را مطابق با ذوق و طراحیِ شخصیِ وی می‌طلبیده، و از آنجا که فرضِ دوم با طبیعت زندگی هنری سازگارتر است، و نیز همان‌طور که خواهد آمد، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ردیف میرزا حسینقلی در زمان حیاتش نیز با ردیف برادرش میرزا عبدالله متفاوت بوده است، پس باید پذیرفت که تدوینِ این مجموعۀ ویژه و خاص، در طول سالها اتفاق افتاده است.

مهم‌ترین راوی «ردیف میرزا حسینقلی»، فرزند او، علی‌اکبر شهنازی است. وی در سالهای 1341 و 1342 ش دورۀ کامل این ردیف را در ادارۀ فرهنگ و هنر وقت ضبط کرد (وهدانی، ردیف، 7؛ نیز نک‍ : ردیف آقا حسینقلی … ، دفترچۀ همراه سی‌دی). جز او، موسیقی‌دانان دیگری نیز در روایت این ردیف کوشیده‌اند. علی‌نقی وزیری (ص 442)، 4 سال پیش از مرگ میرزا حسینقلی، یک دوره ردیف وی را با کمک محمدرضا سالار معظّم و نیز دورۀ کامل ردیف میرزا عبدالله را نگاشته است (خالقی، 353-355).

اگرچـه خالقی از قـول وزیـری می‌نـویسد کـه این نتها ــ به استثنای دستگاه چهارگاه آن ــ احتمالاً در سفر اروپا از دست رفته است (ص 354)، اما خودِ معروفی در نامه‌ای گلایه‌آمیز در مجلۀ موزیک تصریح می‌کند که این نت‌نگاریها را در اختیار داشته، و در تدوین ردیفِ هفت دستگاهِ موسیقی ایرانی از آنها استفاده کرده است (ص 85). البته بخشِ دستگاهِ چهارگاهِ این دست‌نوشته‌ها که به تصریح خالقی در زمان نگارشِ سرگذشت موسیقی ایران در کتابخانۀ هنرستان موسیقی ملی موجود بوده (خالقی، همانجا)، اکنون مفقود است.

متأسفانه، اگرچه معروفی در این نامه منابع سه‌گانۀ فراهم‌آوری این ردیف را ذکر می‌کند، اما در نامۀ مورد اشاره و نیز ‌در مجموعۀ منتشرشدۀ ردیفِ هفت دستگاهِ موسیقی ایرانی (نک‍ : معروفی، همانجا)، هیچ اشاره‌ای به اینکه دقیقاً، چه گوشه‌ای از ردیفِ چه استادی است، وجود ندارد (نیز نک‍ : پورعیسى، 56). داریوش صفوت در مصاحبه با شهاب منا می‌گوید: در دستنویسهای اولیۀ پیش از چاپ، مرجعِ هر گوشه ذکر شده بوده است (منا، حبیب، 418).

همچنین قسمتهایی از ردیف آقا حسینقلی با اجرای علی‌محمد فخام‌الدولۀ بهزادی، شاگرد وی، به دست ما رسیده است (گوش کنید: تار فخام‌الدوله …). دو مجموعۀ مستقل دیگر نیز از نگارش این ردیف، بر اساس تعلیمات و اجرای علی‌اکبر شهنازی موجود است. رضا وهدانی و داریوش پیرنیاکان که هر دو از شاگردان شهنازی بودند، به ترتیب در سالهای 1376 و 1380 ش این دو نگـارش را، در قـالب دو کتـاب منتشر کـرده‌اند (نک‍ : مآخذ، همین دو).

بنابراین، بر اساس داده‌های موجود برای بررسی ردیف میرزا حسینقلی، معتبرترین منبع تا سطح تحقیقاتِ کنونی اجرای علی‌اکبر شهنازی و دو نگارش منتشرشده از آن است. در ادامۀ مقاله، ضمن بررسی مقایسه‌ایِ این دو نگارش، نواخته‌های شهنازی را با نمونه‌های صوتیِ باقی‌مانده از میرزا حسینقلی و علی‌محمد فخام بررسی می‌کنیم؛ سپس به ذکر ویژگیهای اصلی آن در مقایسه با ردیفهای هم‌دوره‌اش می‌پردازیم.

پیش از هر چیز، باید دانست که اجرای منتشرشدۀ ردیف میرزا حسینقلی توسط علی‌اکبر شهنازی در اصل فاقد هرگونه تفکیکِ گوشه‌به‌گوشه بوده است: او هر دستگاه یا آواز را از ابتدا تا انتها یکسره و بدون توقف یا ذکر نامِ گوشه‌ها نواخته است. تفکیکهای موجود همه اتفاقی پَسینی‌اند. این موضوع را رضا وهدانی به صراحت در پیشگفتار و مقدمۀ کتاب خود آورده است (ردیف، 8). با توجه به تصریح ناشر در متنِ دفترچۀ همراهِ سی‌دیهای منتشر شـده تـوسط مـؤسسۀ فـرهنگی ـ هنری ماهور، مأخذ جداسازی دیجیتال نمونه‌های صوتی (تفکیکِ قطعه‌های سی‌دیها) را باید همان کتابِ داریوش پیرنیاکان دانست (نک‍ : ردیف آقا حسینقلی، دفترچۀ همراه، 8). جداسازی دیجیتالِ این مجموعه با تقسیم‌بندی و نام‌گذاریهای کتاب پیرنیاکان نیز منطبق است (گوش کنید: همان؛ قس: پیرنیاکان، سراسر اثر). بر این اساس، برای بررسی محتوای این ردیف از حیث گوشه‌ها و خصیصه‌های موسیقایی باید به این دو اثر مکتوب مراجعه کرد.

به‌رغم غیرممکن‌بودنِ نگارشهای یکسان از یک اجرای خاصِ ردیف موسیقی ایرانی، به‌دلیل آزادی و انعطاف در اجرا و تغییر زمان‌بندی و سرعت نوازندگی، شباهت زیادی بین آوانگاریهای این دو اثر وجود دارد: نگارش وهدانی برخی جزئیات اجرایی را مصرانه نمایش می‌دهد (مثلاً نک‍ : همان، 164: ثبت شلالها و درّابها در باوی)، اما در اثر پیرنیاکان برخی از این جزئیات ساده شده، و یا با چند علامت اختصاری که در ابتدای کتاب آمده است، مشخص شده‌اند (نک‍ : ص 203: همان گوشۀ باوی).

از تفاوتهای این‌چنینیِ نگارش که بگذریم، مهم‌ترین تفاوت این دو کتاب، در دو محور است: نام‌گذاریها و طبقه‌بندی محتواهای یکسان موسیقایی. در طبقه‌بندی آوازها و دستگاهها تفاوتها گاه بسیار حائز اهمیت‌اند. جدول 1 این تفاوتها را در یک نگاه نشان می‌دهد. همان‌طور که می‌بینیم روایت وهدانی ردیف میرزا حسینقلی را شامل 7 دستگاه و 9 آوازی می‌داند که همگی به دستگاه شور تعلق دارند (وهدانی، همان، سراسر اثر). اما روایت پیرنیاکان از این حیث، به روایتهای استاندارد شدۀ امروز نزدیک‌تر است: 7 دستگاه و 7 آواز، جز بیات اصفهان ــ که جزو همایون آورده شده است ــ همچنان به شور متعلق‌اند (پیرنیاکان، سراسر اثر).

در واقع آنچه وهدانی با عنوان «آواز قرایی» و «شورِ شهناز» مستقلاً طبقه‌بندی کرده است، پیرنیاکان به ترتیب در انتهای آواز افشاری و دستگاه شور آورده، همچنین آواز بیات اصفهان را مانند اغلب ردیفها پس از دستگاهِ همایون ذکر کرده است، که می‌تواند حاکی از تعلق آن به دستگاه همایون باشد. این اختلاف نظرِ آخر از قبلیها جدی‌تر است. وهدانی در تعلق آوازِ بیاتِ اصفهان به شور مُصِرّ است. البته وهدانی و پیرنیاکان هیچ‌یک مشخص نمی‌کنند که در طبقه‌بندی خود به آموزه‌های استادشان تکیه می‌کنند یا با صلاح‌دید خود به این ترکیب دست یافته‌اند. گفتنی است مواردی نظیر قسمت بیاتِ اصفهانِ «گریلیِ شور» در ردیف میرزا عبدالله (دورینگ، 36) و یا نظر محمدرضا لطفی، یکی دیگر از شاگردان علی‌اکبر شهنازی، که آواز بیات اصفهان را از متعلقات دستگاه شور می‌داند (ص 23، 49)، و نیز نظر داریوش صفوت (نک‍ : ص 115) در پشتیبانی از تعلق اصفهان به شور. این اختلاف نظر به‌خصوص زمانی که ردیف میرزا حسینقلی را با آنچه به نام ردیف برادرش میرزا عبدالله روایت شده است، مقایسه کنیم، مهم است.

در ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی برومند، شهناز یکی از گوشه‌های دستگاهِ شور، قرایی گوشه‌ای از قطار، و قطار در ادامۀ کرد بیات است. بیات اصفهان نیز از متعلقات دستگاه همایون معرفی شده است (نک‍ : دورینگ، آوانگاریها). هرچند باید اذعان داشت که روایت وهدانی به طبقه‌بندیهای قدیم‌تر نظیر آنچه در رسالۀ میرزا شفیع مورخ 27 رجب 1330 می‌بینیم نزدیک‌تر است. در رسالۀ یادشده، ترتیب دستگاهها چنین است: شور، ماهور، همایون، چهارگاه، سه‌گاه، دوگاه ]؟[ و راست‌پنجگاه (نک‍ : سراسر اثر). می‌بینیم که جز دستگاه دوگاه، که در منابعِ ردیف میرزا حسینقلی حتى در حد گوشه هم نیست، بقیۀ توالی، به روایت وهدانی خیلی شبیه است. به علاوه، در همینرساله از دوبیتی، حجاز، دشتی، کُرد، تُرک، حاجیانی، قطار، قرایی، افشار]ی[ و شهناز، به‌عنوان آوازهای شور یاد شده، و البته جایی از بیات اصفهان نامی برده نشد است.

روایت وهدانی با روایت فرصت شیرازی در بحور الالحان نیز قابل مقایسه است. فرصت نیز ــ مانند وهدانی ــ شهناز، بیات ترک، دشتی، دستان عرب ]ابوعطا[، قطار، قرایی، افشاری و بیات کرد را جدا از متن دستگاه شور و همه را با هم، با عنوان «آوازهای متعلق به دستگاه شور» آورده است (ص 26)، هرچند که در مورد بیات اصفهان می‌نویسد: «بیات اصفهان هم در این دستگاه ]همایون[ به کار برده می‌شود» (همو، 24).

بر این اساس در این مورد، نتیجۀ بااطمینانی که می‌توان گرفت، این است که اصولاً ردیف میرزا حسینقلی از نظر طبقه‌بندی دستگاهها و آوازها، برخی خصوصیات روایتهای قدیمی‌تر و استاندارد‌نشده‌‌تر را دارد و در این حالت روایت وهدانی بیشتر به این خصلت نزدیک است. روایت پیرنیاکان به برداشتهای سالهای اخیر از ردیف نزدیک و شبیه است. این مسئله را در دومین مورد اختلافِ این دو منبع، یعنی نام‌گذاری گوشه‌ها، به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد.

در روایت وهدانی، محتوای موسیقایی اغلب به واحدهای تشکیل‌دهندۀ (گوشه‌های) بیشتری تقسیم شده‌است. شمار کل گوشه‌های این ردیف نزد وهدانی 370، و نزد پیرنیاکان 306 تا ست (وهدانی، «آخرین … »، بش‍ ؛ پیرنیاکان، 7-11). جدا از نامهای مشترک یا نامشترک، که در هردو یافت می‌شود، نام‌گذاریهای وهدانی در مواردی مبتنی بر تکنیکهای متنوع مضرابی است. گوشه‌هایی مانند شلال زنگوله (قسمت دوم مخالف سه‌گاه)، یا زابلِ سوم (درّاب) مثالهایی از این موارد است (وهدانی، ردیف، 17). در حالی که در نام‌گذاریِ پیرنیاکان، نامها بیشتر به کلّیت گوشه‌ها ارجاع می‌دهد. اینجا نیز هیچ‌یک از این دو مشخص نکرده‌اند که به‌جز آنچه شفاهاً شنیده‌اند، آیا مأخذ دیگری برای این نام‌گذاریها داشته‌اند یا خیر؛ در عین حال، وهدانی با ذکر توضیحاتی نشان می‌دهد که شهنازی حافظه‌ای بسیار قوی داشته است (همان، 20). نیز در مصاحبه‌ای بر نامها، اهمیتشان و اینکه «دیگران» آنها را نمی‌دانستند، تأکید می‌کند (همان، 10، نیز نک‍ : «آخرین»، بش‍‌ )؛ درحالی‌که وهدانی (ردیف، 9) و پیرنیاکان (ص 13) هر دو می‌گویند که ردیف مورد نظر را در حین فراگیری به نت نگاشته‌اند.

وهدانی که متولد 1312 ش است، فراگیری این ردیف را به دورۀ نوجوانی خود ارجاع می‌دهد (همانجا) و پیرنیاکان نیز این امر را از بدو ورودش به تهران در 1353 ش («داریوش … »، بش‍‌ ) تا پایان عمر شهنازی (1363 ش) به مدت 10 سال ذکر می‌کند (ص 13). با در‌نظر گرفتن زمان آموزشِ این دو یعنی دهۀ 1330 ش برای وهدانی، و دهۀ 1350 ش برای پیرنیاکان و صحیح پنداشتنِ سخنانشان، باید نتیجه بگیریم که علی‌اکبر شهنازی پس از 20 سال برای پیرنیاکان نامهای متفاوتی را برای محتواهای یکسان قبلی به‌کار می‌برده، و البته در دورۀ تدریس به وی بسیاری از نامها و جزئیاتشان را به هر دلیل یا نادیده گرفته، و یا فراموش کرده است؛ البته اگر نخواهیم احتمال سهل‌انگاری یا خطا و سهو پیرنیاکان در ثبت گوشه‌ها را در نظر بگیریم.

نگاهی به جدول 2 تا حدی این موضوع را روشن می‌کند. در این جدول نمونه‌ای از تفاوتِ نام‌گذاری گوشه‌ها با مقایسۀ این موضوع در آواز بیات اصفهان به عنوان مثال آورده شده است:

برای شناخت دقیق‌تر ردیف میرزا حسینقلی، در کنار مقایسۀ این دو منبع مکتوب، باید به مقایسۀ نمونه‌های صوتی باقی‌مانده از این ردیف در شکلهای مختلف نیز پرداخت. این گروه از نمونه‌ها تا سطح اطلاعات کنونی شامل 3 دسته‌اند: نواخته‌های خودِ میرزا حسینقلی، اجرای شهنازی، و سرانجام نمونه‌های باقی‌مانده از ایام پیریِ علی‌محمد فخام بهزادی.

نواخته‌های آقا حسینقلی و فخام اجرای کامل یک دوره ردیف دستگاه یا آوازی خاص نیستند: شرایط ضبط و دلیلهای متعدد دیگر این دو را از روایت شهنازی که کوششی است در جهت ارائۀ تمامی یک میراث متمایز می‌کنند؛ اما از جنبه‌هایی دیگر نواخته‌های میرزا و اجرای فخام به یکدیگر شبیه‌ترند.

فخام در این اجراها برخلافِ شهنازی، دستگاهها و آوازها را در همان موقعیتی از سازِ تار نواخته که آقا حسینقلی در صفحه‌ها نواخته است. شور سُل (گوش کنید: تار فخام‌الدوله، سی‌دی 1، قطعه 1)، ماهورِ فا، ابوعطا و افشاریِ دو (همان، سی‌دی 2، قطعه‌های 1، 2، 3). اجرای ماهورِ فا از آن جهت جالب توجه‌تر است که رسالۀ میرزا شفیع اجرای «ماهور بالا دسته در کوک چهارگاه» یعنی ماهورِ دو را «اختراع آقا میرزا حسینقلی» می‌داند (ص 87، 88).

گذشته از این شباهتها، اجراهای فخام نیز از نظر خصوصیات سبکی به میرزا حسینقلی نزدیک‌تر است. صدای مضرابها و زمان‌بندیِ جملات به‌رغم ضعفِ فاحش فخام در اجرای ریزها که در سبک میرزا حسینقلی نقش مهمی دارند، بسیار به ساز حسینقلی نزدیک‌اند (گوش کنید: تار فخام‌الدوله، همان؛ قس: تار آقا حسینقلی). در واقع با در نظر گرفتن دیگر شواهد سنتهای تارنوازی می‌توان نتیجه گرفت که اگرچه شهنازی در انتقال ردیفِ پدر موفق بوده است، اما با دست‌یابی وی به سَبْک و بیانِ موسیقاییِ خاص خود، برای شناخت و بررسی سبک نوازندگی میرزا حسینقلی نواخته‌های خودِ او از هر نظر مفیدترند. این موضوع با بررسی محتوای موسیقایی این ردیف در مقایسه با ردیفهای هم‌زمانش نیز مشهود است. برای روشن‌تر‌شدن، روایتِ نورعلی برومند از ردیف هم‌خانوادۀ آن، یعنی ردیف میرزا عبدالله را با روایت شهنازی مقایسه می‌کنیم (گوش کنید: ردیف آقا حسینقلی؛ نیز ردیف میرزا عبدالله … ). بارزترین تفاوتِ این دو روایتِ مرجعِ امروزی، در این موارد است: ردیف میرزا حسینقلی جز چند چهارمضراب کوتاه و رنگ نستاری، ضربی دیگری ندارد، درحالی‌که در ردیف میرزا عبدالله ضربیهای مفصلی می‌یابیم. ردیف موسى معروفی نیز حتى از ضربیهای بیشتری برخوردار است (نک‍ : معروفی، سراسر اثر). علی‌محمد فخام نیز در انتهای ردیف چهارگاهِ میرزا حسینقلی، شهرآشوبِ نسبتاً مفصلی می‌نوازد.

بر این اساس، این سؤال مطرح است که فقدان ضربی در روایت شهنازی به چه دلیل است؟ به‌عنوان مثال عبدالله دوامی طی داستانی ذکر کرده که آقا حسینقلی قطعۀ ضربیِ «گریلیِ شستی» را از یک نوازندۀ دوزله در یک قهوه‌خانه اقتباس کرده بوده، و اجرا می‌کرده است. این قطعه در ردیفِ روایت شهنازی موجود نیست، هرچند در روایت برومند از ردیف میرزا عبدالله باقی مانده است (نک‍ : دورینگ، 107). همچنین نمونه‌هایی از آثار سفر پاریس حاوی رِنگهای شهرآشوبی است که گروه با یکدیگر نواخته‌اند.

این رِنگها شباهت زیادی دارند با آنچه در ردیف موسى معروفی آمده است: شهرآشوبهای ماهور و همایون (گوش کنید: تار آقا حسینقلی، سی‌دی 2، قطعه‌های 3، 4، 12؛ قس: ردیف هفت دستگاه: رِنگهای شهرآشوب در دستگاههای شور، چهارگاه، همایون و ماهور).

پرسش طرح شده ما را دوباره با این مسئله روبه‌رو می‌کند که آیا همچنان داوری ما در مورد ردیف میرزا حسینقلی تا حد زیادی بر اساس تعالیم علی‌اکبر شهنازی است که تفاوتهایی جدی، هم در سبک و هم در کارگانِ آموزشی، با پدر خود داشت؟ (نک‍ : دورینگ، 14). نگاهی به «ردیف عالی» علی‌اکبر شهنازی، رِنگها، پیش‌درآمدها و قطعاتی را نشان می‌دهد که از نظر ساختار و محتوای موسیقایی با ردیف میرزا حسینقلی هم‌جنس نیستند، هرچند که فقدان ضربیهای یک مدرسۀ نوازندگی را به نحـو چشمگیری جبـران می‌کنند (گـوش کنید: استاد … ؛ نیز نک‍ : طلایی، سراسر اثر).

در ردیف آقا حسینقلی، شروع و پایان گوشه‌ها به اندازۀ ردیفِ منسوب به میرزا عبدالله مشخص‌شده و قطعی نیست. در این ردیف با ایجاد افت‌وخیزها و هیجانات موسیقایی فراوان و نیز عبارتهای اغلب نامتقارنِ موسیقایی، مرزِ تفکیک گوشه‌ها تا حد زیادی خاکستری و نادقیق می‌شود. همین مسئله وابستگیِ مفهومِ موسیقاییِ عبارتها به شیوه و سبکِ خاص میرزا حسینقلی را بیشتر می‌کند (گوش کنید: ردیف آقا حسینقلی: به عنوان مثال آواز افشاری). عبارتهای موسیقایی در ردیف میرزا عبدالله به مراتب متقارن‌تر از ردیف میرزا حسینقلی است. در ردیف میرزا عبدالله آواز بیات ترک از این جنبه بیش از دیگر دستگاهها یا آوازها به ردیف میرزا حسینقلی شبیه است (گوش کنید: ردیف میرزا عبدالله؛ قس: به عنوان مثال، آواز دشتی با آواز بیات ترک).

جدا از پافشاری شاگردان شهنازی و برومند، به اصالت و درستی و دقت بیشترِ ردیفهای سرمشقشان، آنچه به طور قطع باید گفت، یکسان نبودنِ ردیف و ترتیب گوشه‌ها نزد میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی در زمان حیاتشان است. اقدام وزیری در جهت ثبت روایت این دو برادر خود نشانۀ تفاوتشان در همان زمان است (خالقی، 353-355). اصولاً به نظر می‌آید کارگان ردیف نزد استادان طراز اول، کارگانی ویژه و شخصی بوده، و این تفاوتِ ردیف نیز، در گذشته، برخلاف امروز طبیعی و پذیرفتنی بوده است. هرچند که این گذشته را نباید خیلی هم دور پنداشت. نورعلی برومند در 1355 ش، و علی‌اکبر شهنازی در 1363 ش درگذشته است. به نظر می‌آید انجماد ردیفها حاصل رویکرد شاگردان این استادان است.

آثار ساخته‌شده:   بی‌شک میرزاحسینقلی ساخته‌هایی داشته است. اگرچه سنّت آهنگ‌سازیِ موسیقیِ پیش از دستگاهی در دورۀ قاجار تا ظهور انقلاب مشروطه از رمق افتاده بود (نک‍ : اسعدی، سراسر اثر؛ نیز فاطمی، چگونه … ، سراسر اثر)، اما گه‌گاه طبع‌آزماییهایی، آن‌هم در شکل تصنیف، نزد موسیقی‌دانان دیده می‌شد. اگرچه آهنگ‌سازانِ تصنیفهای قدیمی اغلب ناشناخته‌اند، اما در بعضی موارد نام برخی موسیقی‌دانان به‌عنوان سازنده به ما رسیده است؛ مانند تصنیف ماهور از آقا علی‌اکبر فراهانی و تصنیفهای سماع‌حضور (نک‍ : پایور، 197- 198، 251-252، 270-272، 290، 293)، به همین ترتیب، آهنگ‌سازی قطعات سازی یا تقریباً فراموش شده بودند و یا آن‌قدر مهم تلقی نمی‌شدند که سازندۀ آنها را به یاد بسپارند.

اطلاعات ما از ساخته‌های میرزا حسینقلی در چنین موقعیتی صورت می‌گیرد. چهارمضرابهای خاص وی در آغاز دستگاههایی چون چهارگاه و ماهور (گوش کنید: اولین، سی‌دی 1، قطعۀ 1، سی‌دی 2، قطعۀ 6)، مقدمه‌ای ضربی در ماهور که صفوت به نقل از سعید هرمزی منتشر کرده است (ص 39) و نیز «گریلی شستی» که همان‌طور که گفتیم، نوعی قطعۀ اقتباسی است، از آثار صرفاً سازی او به‌شمار می‌آیند. البته با اینکه فخام در اجرای ردیف چهارگاه میرزا حسینقلی، این چهارمضراب را می‌نوازد (گوش کنید: تار فخام‌الدوله، سی‌دی 1، قطعۀ 2)، در روایت شهنازی هیچ‌یک از این دو وجود ندارند. چهارمضرابهای چهارگاه و ماهور که از نظر طراحی و تکنیک یکسان‌اند، در دو صفحۀ گرامافون به ترتیب توسط خود آقا حسینقلی و شاگردش درویش خان در اولین نوبت ضبط صفحه در تهران ضبط شده‌اند (گوش کنید: اولین، همانها).

همچنین حداقل از دو تصنیفِ ساختۀ میرزا حسینقلی با خبریم: تصنیف چهارگاه «شهِ ما رفته سفر» که توسط خود آقا حسینقلی و نوازندۀ تمبکش در صفحه خوانده و نواخته شده است (گوش کنید: تار آقا حسینقلی، سی‌دی 1، قطعۀ 7)؛ و دیگری تصنیفی در شوشتری که این بار نه از طریق سازوکارهای موسیقی سنتی که از مسیر موسیقی نظام برای ما باقی‌مانده است: در صفحه‌ای منحصربه‌فرد با عنوان «تصنیفِ آقا حسینقلی» که یک سال پیش از سفرِ پاریسِ میرزا حسینقلی، یعنی در 1906 م/1324 ق در همان شهر توسط گارد جمهوری پاریس اجرا و توسط شرکت بِکا رِکورد منتشر شده است (منصور، «صفحه‌ها»، 24). این قطعه اگرچه عنوان تصنیف دارد، اما برای ارکستر تنظیم شده است و خبری از صدای انسانی در آن نیست. مهم‌ترین نکته در تنظیم این قطعه، تداعیِ رعایت فرم آواز و جوابِ‌آواز است. هربار پس از اینکه فلوت عبارتی را می‌نوازد، ارکستر همان را تکرار می‌کند: روشی که در اجرای تصنیفهای قدیمی در صفحه‌ها بارها می‌توان شنید (گوش کنید: رضاقلی … ). از این روی محتمل است که این تصنیف در تهران برای ارکستر تنظیم گردیده، و سپس نت آن به پاریس فرستاده شده باشد. محتمل‌ترین چهره برای توجیه این فرضیه لومر است که خود پیش‌تر عضو همین گارد بوده، و در همان زمان در تهران زندگی می‌کرده است (نک‍ : منصور، «لومر»، 27). به‌خصوص که می‌دانیم 9 سال پیش از انتشار این اثر، یعنی در 1897 م/1317 ق وی با همکاری ناصر همایون آثاری بر اساس ردیف موسیقی ایران و تصنیفهای آن در دستگاههای همایون، چهارگاه و ماهور در پاریس به چاپ رسانده بود (ادوی‌یِل، 11).

ویژگیهای هنری: سبک و تأثیرگذاری:   میرزا حسینقلی بی‌شک تأثیرگذارترین نوازندۀ تار پایان قرن 13 ق است. تقریباً تمامی تارنوازی قرن حاضر، مستقیم یا غیر‌مستقیم وامدار او ست. خانوادۀ فراهانی با تثبیت مدرسۀ موسیقی به‌عنوان محلِ گذران زندگی، به نشر و گسترش موسیقی در جامعه یاری رساندند و نوازندگان زیادی را به موسیقی ایران هدیه کردند. در این میان، جایگاه آقا حسینقلی قطعاً جایگاه بی‌مانندی است، جایگاهی که نتیجۀ تمرینِ زیاد، قدرت نوازندگیِ بالا و تسلط بی‌چون‌وچرایش بر تار است. برخی از فنون و ویژگیهای مرسوم و معمول تارنوازیِ امروز به نام وی شناخته شده‌اند. مورد یادشده از رسالۀ میرزا شفیع شاهد این نکته است. شاگردان آقا حسینقلی، به تأثیر از استادشان، اغلب نوازندگانی توانا و حرفه‌ای‌اند. بسیاری از آنها را بعدها در ضبط صفحه و آموزش تارنوازی فعال و تأثیرگذار می‌یابیم. برخی از این شاگردان عبارت‌اند از: فرزندانش علی‌اکبر و عبدالحسین شهنازی؛ باقرخان رامشگر که مشحون می‌گوید: در شناخت گوشه‌ها و آوازها از میرزا حسینقلی استفاده کرده است (ص 545)؛ ارفع‌الملک؛ غلامحسین درویش؛ میرزا غلام‌رضا شیرازی؛ باصرالدولۀ راد؛ علی‌نقی وزیری؛ علی‌محمد فخام بهزادی (فخام‌الدوله)؛ یحیى خان قوام‌الدوله‌ای؛ آقا رضا خان (داماد میرزا حسینقلی)؛ اسماعیل ساقی فرزند داوود شیرازی که خود از هنرمندان زمانش بوده است؛ خلیل فهیمی (فهیم‌الملک)؛ یوسف فروتن؛ جهانشاه میرزا بیابانی؛ محسن میرزا ظلی؛ سلطان مجید ‌میرزا رخشانی؛ شهاب دفتری؛ سراج؛ محمدرضا سالار معظّم؛ مرتضى نی‌داوود؛ معزالدین غفاری و حسینقلی غفاری (فرزندان کمال‌الملک)؛ محمود وقار؛ نسقچی‌باشی؛ میرزا امان‌الله امانی؛ کمال‌زاده فرزند سید کمال‌حسین بختیاری؛ اسدالله سرور کرمانی (سرور حضور)؛ و حاج غلام‌رضا (معروف به گاوی) (حقیقت، 2/973).

مهم‌ترین خصوصیات نوازندگی میرزا حسینقلی در دو گروه قابل بررسی است: گروه اول خصوصیات تارنوازی زمان وی است و دیگری آنچه به هنر نوازندگی او اختصاص می‌یابد.

در گروه اول باید گفت آقا حسینقلی مانند نوازندگان هم‌عصر و پیش از خود تار را بر روی سینه قرار می‌دهد. وحید بصام نشان می‌دهد که از نظر فنی و اسناد، این نظر که نوازندگانِ آن عصر، تنها برای عکس تار را بر سینه گذاشته‌اند، پذیرفتنی نیست (نک‍ : سراسر اثر). همچنین از آنجا که سیم ششم تار (سیم مشتاق) را درویش خان به تار اضافه می‌کند (خالقی، 211؛ نیز نک‍ : مشحون، 576)، همۀ نوازندگانِ پیش از او از تار پنج‌سیم استفاده می‌کرده‌اند. آقا حسینقلی نیز به همین سیاق از چنین تاری استفاده می‌کرده و البته به نظر می‌آید به دلیلهای زیبایی‌شناسانۀ سَبکی، تارهای شش‌سیم را نمی‌پسندیده است (ستایشگر، 542). البته این به معنی طرد درویش خان نبوده است. در همان صفحه‌های اولین دورۀ ضبط، در همکاری با میرزا حسینقلی، درویش خان با تار شش‌سیم و میرزا با تار پنج‌سیم نواخته‌اند (گوش کنید: اولین، سی‌دی 1، قطعۀ 1، سی‌دی 2، قطعۀ 6).

به‌علاوه، به نظر می‌رسد آقا حسینقلی نیز مانند میرزا عبدالله و دیگر نوازندگان هم‌دوره‌اش در طول دستۀ تار از 22 پرده استفـاده می‌کـرده است (نک‍ : صبـا، 57؛ نیـز نک‍ : وهدانی، ردیف، 24). اینکه این 22 پرده چه گامِ بالقوه‌ای را در اختیار نوازنده قرار می‌داده، موضوع مستقلی است که شرح آن فرصت دیگری می‌طلبد.

در گروه دوم خصوصیات نوازندگی میرزا حسینقلی نیز گرچه پاره‌ای از خصوصیات را به طور عام و نزد دیگر نوازندگان آن دوره می‌بینیم، اما میرزا در آنها به‌راستی سرآمد است (گوش کنید: تار آقا حسینقلی). پیوستگی و ریز ممتد از این دسته ویژگیها ست؛ درحالی که اساساً جمله‌های آوازی در سبک میرزا حسینقلی از سرعت بالایی برخوردارند و با توجه به استفاده از ریزهای ممتد و متنوع در بین جمله‌ها، این نظر که سرعت بالای نوازندگی‌اش به‌دلیل مدت زمان اندک صفحه‌های آن دوره بوده، غلط به نظر می‌آید. نقل‌قولهایی که از اشتباه‌گرفتن صدایِ ساز او با کمانچه به ما رسیده است (مشحون، 574)، جز با استفاده از ریز در بافت و پیوستگی‌ای کامل ممکن نیست: همان که در صفحه‌ها هم می‌توان شنید.

موضوع استفاده از ریزهای ممتد به همین ختم نمی‌شود. جزییات اجرایی نظیر غلتها، تحریرها و … در بافت کلی اثر از طریق همین ریزها حل می‌شوند. این جزییات گاهی برجسته شده، از ریزها بیرون می‌زنند و زمانی از برجستگی‌شان کاسته شده و به داخل ریزها فرو‌می‌روند. در این میان مکثها و نَفَسهای لازمِ بین جمله‌های پیوسته، از طریق واخوانهای سیم بم (و گاهی سیم زرد) تأمین می‌شود. عبارتهای موسیقی نیز به شکل پیوسته طراحی شده‌اند. سیرهای ممتد از بم به اوج و یا برعکس، پیوسته و بدون پَرِش است. این عبارتها اعم از تحریرها و غیرتحریرها، همگی کاملاً سازی است و اثری از جمله‌ها و عبارتهای آوازی در آنها نیست. ارائۀ عبارتهای موسیقایی در تار میرزا حسینقلی هیچ‌گاه خالی و بدون تزیین نیست. استفاده از دوبل‌سیمها در غلتها و اشاره‌ها، و جزئیات بی‌شمار از مشخصات نوازندگی بی‌مانند میرزا حسینقلی است.

مآخذ:   ادوی‌یِل، ویکتور، «موسیقی نزد ایرانیان در 1885 میلادی»، ترجمۀ حسینعلـی مـلاح، فصلنـامۀ مـوسیقی مـاهور، تهـران، 1391 ش، شم‍ 58؛ اسعـدی، هومان، «تصلب سنّت، انجماد ردیف: پرسشی از سنّت موسیقایی»، همان، 1385 ش، شم‍ 34؛ اوبن، اوژن، ایران امروز، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران، 1391 ش؛ بصام، وحید، «تار در آغوش»، فصلنامۀ موسیقی ماهور، تهران، 1385 ش، شم‍ 33؛ پایور، فرامرز، ردیف آوازی و تصنیفهای قدیمی، به روایت استاد عبدالله دوامی، تهران، 1375 ش؛ پورعیسى، سمن، نگاهی به نت‌نویسی مهدیقلی هدایت، از هفت دستگاه موسیقی ایران، به روایت منتظم‌الحکما، تهران، 1390 ش؛ پیرنیاکان، داریوش، ردیف میرزاحسینقلی، تهران، 1380 ش؛ حقیقت، عبدالرفیع، تاریخ هنرهای ملی و هنرمندان ایرانی، تهران، 1369 ش؛ خالقی، روح‌الله، سرگذشت موسیقی ایران، تهران، 1390 ش؛ «داریوش پورنیاکان»، خانۀ موسیقی¹ (مل‍‌ )؛ دورینگ، ژان، ردیف میرزاعبدالله، برای تار و سه‌تار، به روایت نورعلی برومند، تهران، 1389 ش؛ رجایی، فرهنگ، گنج سوخته: پژوهشی در موسیقی عهد قاجار، تهران، 1381 ش؛ سالک، حسین، باقرخان رامشگر، زندگی و آثار، پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، 1385 ش؛ سپنتا، ساسان، تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران، اصفهان، 1366 ش؛ ستایشگر، مهدی، نام‌نامۀ موسیقی ایران زمین، تهران، 1376 ش؛ صبا، ابوالحسن، «تعریف استاد از ساز عرفانی خویش، سه‌تار»، دیوان امیرجاهد، تهران، 1333 ش، ج 1؛ صفوت، داریوش، 124 قطعۀ برگزیده از موسیقی ملی ایران، تهران، 1390 ش؛ طلایی، داریوش، 23 قطعۀ پیش‌درآمدها و رِنگهای استاد علی‌اکبر خان شهنازی، تهران، 1377 ش؛ عزیزالسلطان، غلامعلی‌خان (ملیجک)، روزنامۀ خاطرات، به کوشش محسن میرزایی، تهران، 1376 ش؛ فاطمی، ساسان، «جایگاه موسیقی‌دانانِ درباری در دورۀ قاجار»، فصلنامۀ موسیقی ماهور، تهران، 1389 ش، شم‍ 50؛ همو، «چگونه به رکود رسیـدیم، چگـونه از آن خـارج شـویم؟»، همـان، 1385 ش، شم‍ 34؛ همـو، مجموعه عکسهای کاخ گلستان از موسیقی‌دانان قاجار، ضمیمۀ سرگذشت موسیقی ایران، تهران، 1390 ش؛ فرصت، محمدنصیر، بحورالالحان، به کوشش محمدقاسم صالح رامسری، تهران، 1367 ش؛ قزوینی، عارف، آثار منتشرنشدۀ شاعر ملی ایران، به کوشش هادی حائری، تهران، 1364 ش؛ لطفی، محمدرضا، مجموعه مقالات موسیقی، تهران، 1388 ش؛ مشحون، حسن، تاریخ موسیقی ایران، به کوشش شکوفه شهیدی، تهران، 1380 ش؛ معروفی، موسى، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی، تهران، 1374 ش؛ معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، 1390 ش؛ منا، شهاب،بخشهایی از ردیف حبیب سماعی: به روایت طلیعه کامران، تهران، 1388 ش؛ همو، حبیب سماعی و راویان آثار او، تهران، 1389 ش؛ منصور، امیـر، «صفحـه‌های خـورشید»،صفحـه سنگـی، تهـران، 1386 ش، س3، شم‍ 10؛ همـو، «لومر و ضبط صفحه در ایران»، همان، تهران، 1387، س 4، شم‍ 14؛ میرزا شفیع، رساله در موسیقی، نسخۀ خطی، موجود در کتابخانۀ خصوصی محسن محمدی؛ وزیری، علی‌نقی، موسیقی‌نامه، به کوشش علی‌رضا میرعلی‌نقی، تهران، 1377 ش؛ وهدانی، رضا، «آخرین مصاحبه با استاد»، وهدانی (مل‍‌ )؛ همو، ردیف‌سازی موسیقی سنتی ایران، تهران، 1376 ش؛ نیز:

Iranhmusic,‌www.iranhmusic.ir/misc.php?t=9&id=0CB6491;‌Vohdani,‌www.‌vohdani.com/html/index.php?option=com _content&view=article & id=5%3A1392-03-09-14-23-11&catid=1%A1392-03-09-14-21-33 & Itemid=3.

منابع صوتی:   استاد علی‌اکبرخان شهنازی، پیش‌درآمدها و رنگها، تهران، مؤسسۀ فرهنگی ـ هنری ماهور، 1379 ش؛ اولین ضبط هفت دستگاه موسیقی ایران، تهران، همان مؤسسه، 1391 ش؛ تار آقاحسینقلی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی ـ هنری آوای مهربانی، تهران، بی‌تا؛ تار فخام‌الدوله بهزادی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی ـ هنری آوای باربد، تهران، 1383 ش؛ ردیف آقاحسینقلی به روایت و اجرای استاد علی‌اکبرخان شهنـازی، تهـران، مؤسسۀ فـرهنگی ـ هنری ماهور، 1382 ش؛ ردیف میرزاعبدالله، برای تار و سه‌تار، به روایت و اجرای استاد نورعلی برومند، تهران، همان مؤسسه، 1385 ش؛ ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی، به کوشش موسى معروفی، اجرا با تار: سلیمان روح‌افزا، تهران، همان مؤسسه، 1388 ش؛ رضاقلی نوروزی: تصنیفهای دورۀ قاجار، تهران، همان مؤسسه، 1389 ش.

زندگی نامه و آثار و سبک نوازندگی آقا حسینقلی نوازنده ی دوره قاجار . فرشاد توکلی