دانلود آهنگ دعای ربنا با صدای استاد محمدرضا شجریان ربنا «ربنا» تک‌آهنگ اثر محمدرضا شجریان پخش تیرماه ۱۳۵۸ قالب دستگاه سه‌گاه سبک موسیقی سنتی ایرانی ربّنا یا ربّنای شجریان، یکی از آثار برجستهٔ محمدرضا شجریان و شامل ۴ دعا از آیات قرآن است که در دستگاه سه‌گاه خوانده شده و همه دعاهای آن با عبارت ربّنا آغاز می‌شوند. این اثر در تیرماه سال ۱۳۵۸ ضبط شده و برای مدت ۳۰ سال، جزء برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون ایران در ماه رمضان بوده‌است. بنا به گفتهٔ محمدرضا شجریان، انگیزهٔ اصلی وی از خواندن این دعا، تدریس آن به دو هنرجو بوده و این اثر در یکی از استودیوهای رادیو ایران ضبط شده‌است. در سال ۱۳۸۷، زمزمه‌هایی در مورد ثبت این اثر در فهرست آثار ملی ایران به گوش می‌رسید[۲] و در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۶ این اثر در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید. متن ربنا متن کامل آیه‌هایی که این دعاها از آن‌ها استخراج شده در ادامه آمده‌اند. در ربّنای شجریان، هر آیه از ابتدای ربّنا تا آخر آیه خوانده می‌شود. ربّنای نخست: ﴿رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ﴾(سورهٔ آل‌عمران-آیهٔ ۸) باراِلها، دل‌های ما را به باطل میل مده پس از آنکه به حق هدایت فرمودی، و به ما از لطف خویش اجر کامل عطا فرما که همانا تویی بخشندهٔ بی‌منّت. ربّنای دوم: ﴿إِنَّهُ كَانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ﴾(سورهٔ مؤمنون-آیهٔ ۱۰۹) زیرا شمایید که چون طایفه‌ای از بندگان صالح من روی به من آورده و عرض می‌کردند باراِلها ما به تو ایمان آوردیم، تو از گناهان ما درگذر و در حق ما لطف و مهربانی فرما که تو بهترین مهربانان هستی. ربّنای سوم: ﴿إِذْ أَوَى الْفِتْيَةُ إِلَى الْكَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا﴾(سورهٔ کهف-آیهٔ ۱۰) آنگاه که آن جوانان کهف (از بیم دشمن) در غار کوه پنهان شدند، از درگاه خدا خواستند: باراِلها تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و بر ما وسیلهٔ رشد و هدایتی کامل مهیا ساز. ربّنای چهارم: ﴿وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ﴾(سورهٔ بقره-آیهٔ ۲۵۰) چون آن‌ها در میدان مبارزه جالوت و لشکریان او آمدند، از خدا خواستند که بار پروردگارا به ما صبر و استواری بخش و ما را ثابت قدم دار و ما را بر شکست کافران یاری فرما. ویژگی‌های موسیقایی شجریان ربنا را در دستگاه سه‌گاه خوانده و با مرکب‌خوانی (مدولاسیون یا راه گردانی) سری به دستگاه‌ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری و گوشه عراق (صبا) می‌زند و سپس به سه‌گاه برمی‌گردد. ربنا در نواری که محمدرضا شجریان با نام به یاد پدر ضبط کرده، منتشر شده‌است. در این اثر به خوبی می‌توان تأثیرات شیخ نصرالدین طوبار و شیخ طه الفشنی را مشاهده کرد. این اجرا تقریباً فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماماً بوسیلهٔ غلت و ویبراسیون اجرا شده‌است. ربنای شجریان از ابتدا، روی نتهای سی بمل و سپس دو اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نت‌ها گردش دارد و تا نت می بمل به بالاترین نت خود می‌رسد. ماجرای شکایت شجریان از صدا و سیما پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. دعای ربّنا با سفرهٔ افطار ایرانیان در ماه رمضان عجین شده‌است. بنابراین، شجریان هم پس از شکایت از صدا و سیما، به صورت خاص اجازهٔ پخش ربّنا و ادعیه (مثنوی افشاری) را به صدا و سیما داد ولی اعلام کرد که تا زمانی که وارونه نمایاندن واقعیت‌ها در صداوسیما صورت می‌پذیرد، به پخش سایر آثارش از شبکه‌های مختلف آن رضایت نخواهد داد. محمد حسین صوفی، معاون صدای صدا و سیمای ایران، در واکنش به این موضوع اعلام کرد که رادیو حتی در ماه رمضان هم ربّنا و ادعیهٔ محمدرضا شجریان را پخش نمی‌کند. در تابستان ۱۳۸۹ و هم‌زمان با آغاز ماه رمضان، سازمان صدا و سیما پخش دعای ربنا با صدای محمدرضا شجریان را به‌طور کامل در تمام شبکه‌ها ممنوع کرد. این سازمان اعلام کرد که حتی از پخش آگهی‌های بازرگانی که معمولاً در ماه رمضان با نوای اذان یا دعا همراه است در صورتی که صدای ربنا زیر صدای آگهی قرار گرفته باشد ممانعت می‌کند. ربنای شجریان از نگاه دیگران «ربنا»، خوانده‌شده توسط سعید حاتم‌زاده ورمزیار، به پیروی از شیوهٔ شجریان، ایجادشده برای انتشار تحت محتوای آزاد هوشنگ ابتهاج ربنا را اثری غیرزمینی و «شاهکار بزرگ شجریان» می‌داند و می‌گوید هیچ‌کس، حتی خود شجریان نمی‌تواند این‌طور بخواند. کویتی‌پور، خواننده مطرح مذهبی، گفته‌است: «اگر کلام خدا عاشقانه خوانده شود و عاشقانه به آن گوش کنی، امکان ندارد تن و بدنت نلرزد. به‌خاطر ندارم زمانی را که «ربنا» ی استاد شجریان را شنیده باشم و از خود بی‌خود نشوم. ربنای ایشان، مثل بسیاری از آثار دیگرشان، جاودانه و جزئی از فرهنگ و هنر ماست.» سید علی خامنه‌ای (سال ۱۳۷۰): «… آن «ربّنا»هایی که شجریان خوانده و در ماه رمضان قبل از اذان مغرب می‌گذارند، یک کار هنری است؛ یک کارِ حالی نیست؛ مناسب نیست که بعد از اذان، کسی بخواهد آن‌طور چیزی را بگذارد؛ نه، بعد از اذان، به نظرم می‌رسد که همین صدای معمولیِ مسجدیِ ما بهتر و مناسب‌تر باشد.»
نت ای عاشقان محمدرضا لطفی
این نت در دستگاه شور مایه‌های سل، ر، لا و دو تهیه شده‌است.
ای عاشقان پیمانه ها پر خون کنید
وز خون دل چون لاله ها رخساره ها گلگون کنید
آمد یکی آتش سوار بیرون جهید از این حصار
تا بر دمد خورشید نو شب را ز خود بیرون کنید
چندین که از خم در سبو خون دل ما میرود
ای شاهدان بزم کین پیمانه ها پر خون کنید
دیدم به خواب نیمه شب، خورشید و مه را لب به لب
تعبیر این خواب عجب، ای صبح خیزان، چون کنید؟
دیوانه چون طغیان کند زنجیر و زندان بشکند
از زلف لیلی حلقه ای در گردن مجنون کنید
آمد یکی آتش سوار بیرون جهید از این حصار
تا بر دمد خورشید نو شب را ز خود بیرون کنید
ای عاشقان پیمانه ها پر خون کنید
وز خون دل چون لاله ها رخساره ها گلگون کنید
دیوانه چون طغیان کند زنجیر و زندان بشکند
از زلف لیلی حلقه ای در گردن مجنون کنید
ای عاشقان پیمانه ها پر خون کنید
وز خون دل چون لاله ها رخساره ها گلگون کنید
آمد یکی آتش سوار بیرون جهید از این حصار
تا بر دمد خورشید نو شب را ز خود بیرون کنید
ترانه‌سرا: امیرهوشنگ ابتهاج
ای عاشقان؛ محمدرضا لطفی ، زویا ثابت و امیر هوشنگ ابتهاج
ای عاشقان محمدرضا لطفی زویا ثابت امیرهوشنگ ابتهاج شور
سرگشته تو ای پری کجایی همایون خرم همایون می‌کرن نیما فریدونی تار
سرگشته تو ای پری کجایی همایون خرم همایون می‌کرن نیما فریدونی تار
تو ای پری کجایی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
تو ای پری کجایی یا سرگشته ترانه مشهور و ماندگاری است با شعر هوشنگ ابتهاج (سایه)، ملودی و آهنگسازی همایون خرم در دستگاه همایون. نخستین بار با صدای حسین قوامی اجرا شد. در سال ۱۳۷۹ خورشیدی صاحب اثر قطعه استاد همایون خرم، کامبیز روشن روان را برای تنظیم ارکستر و محمد اصفهانی را به عنوان خواننده انتخاب کرد. ضبط استودیویی تحت نظارت خود او صورت پذیرفت، آن را در آلبوم تنها ماندم به همراه ۶ اثر دیگر منتشر کرد.[۱]
استاد همایون خرم در گفت وگویی که سید ابوالحسن مختاباد روزنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ موسیقی معاصر، با او در نشریه نگاه انجام داد، از چگونگی پدید آمدن این تصنیف می‌گوید:
«در منوچهری. خانه باصفایی بود با باغچه که شبش رفتم آنجا. شب قشنگی بود و برخی از کارهایی را که با دستگاه حرفهای شان ضبط کرده بودند گوش کردم. من خودم کارهایی را که مینوشتم و اجرا می‌کردم تنها یک بار گوش می‌کردم و دیگر هم فرصتی برای گوش دادن دوباره نداشتم و تاییدشان می‌کردم. هنگام گوش دادن به کارها آقای ابتهاج گفتد: «خیلی دلم می‌خواهد که روی یک آهنگی از شما شعر بسازم» من چیزی نگفتم اما وقتی به روی بالکن و هوای خوب و نسیم و باغچه و شب اواخر تابستان را دیدم گویی باران نت بود که می‌بارید. بلافاصله رفتم توی بالکن نشستم و این آهنگ را از بالا تا پایین نوشتم. حتی جواب‌های ارکستر پشت هم آمد واقعاً کمتر زمانی بود که یک آهنگ تمام و کمال به ذهن بیاید از صفر تا صدش و به همین دلیل است که برخی از دوستان و شنوندگانی که این کار را می‌شنوند می گویند این آهنگ زمینی نیست و من هم معتقدم که به بنده این آهنگ را دادند و «تو ای پری کجایی» الهامی بود که به من شد، الهامی که تمام و کمال آمد. آهنگ را برای ایشان اجرا کردم خیلی خوشحال شد و مشغول ساختن شعرش شد»[۲]
متن ترانه
شعر این ترانه بر اساس سروده هوشنگ ابتهاج به شرح زیر است:
شبی که آواز نی تو شنیدم چو آهوی تشنه پی تو دویدم
دوان دوان تا لب چشمه رسیدم نشانه‌ای از نی و نغمه ندیدم
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
من همه جا، پی تو گشته‌ام از مه و مهر، نشان گرفته‌ام
بوی تو را، ز گل شنیده‌ام دامن گل، از آن گرفته‌ام
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
دل من، سرگشته تو نفسم، آغشته تو
به باغ رؤیاها، چو گلت بویم در آب و آئینه، چو مهت جویم
تو ای پری کجایی؟
در این شب یلدا، ز پی‌ات پویم به خواب و بیداری، سخنت گویم
توای پری کجایی؟
مه و ستاره درد من می‌دانند که همچو من پی تو سرگردانند
شبی کنار چشمه پیدا شو میان اشک من چو گل وا شو
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
منابع
«اطلاعات آلبوم تنها ماندم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۸.
«توای پری کجایی چگونه ساخته شد؟ گفت و گو با استاد همایون خرم».
کتاب از موسیقی تا سکوت محمدجواد کسائی انتشارات نی
از موسیقی تا سکوت
استاد حسن کسائی و نیم قرن آفرینش هنری
نویسنده
محمدجواد کسائی
تعداد صفحات192
نوبت چاپ3
قطع وزیری
جلدشومیز
وزن280
9789643126216
مقدمه
آن نایی افسونگر بیژن ترقی
سالشمار
مقاله
استاد حسن کسائی نامی جاویدان بر بلندای لوح همیشه ماندگار موسیقی ایران علی تجویدی
آن فرهنگ موسیقایی ساسان سپنتا
برقله پرافتخارموسیقی حسین عمومی
بشنو این نی چون حکایت می کند مصطفی کاویانی
کسائی و سه تار محمد جواد کسائی
نگاهی به زندگی هنری استاد کسائی محمد علی موسوی فریدنی
گفت و گوی 1
سخن آشنا مجتبی نیازی
شعر
با نی کسائی هوشنگ ابتهاج سایه
نی آشوب خسرو احتشامی هونه گانی
شمع هنر حسن بهنیا متین
راز خدائی فریدون توللی
از کران زنده رود هاشم جاوید
نغمه جان پرور منوچهر سلطانی
آواز لبان خاموش فرامرز سلیمانی
سروده خوش ابوالفاسم سیاره
نغمه های افلاکی ذبیح الله صاحبکار
نفس آشنا علی موسوی گرمارودی
آتش نفس مظاهر مصفا
جهانی پر از شور و نوا علی مظاهری
سخن آشنا علی کریم زاده
خاطره خاطره آن شب فرامرز پایور
یادی از گذشته ناهید دائی جواد
هنرمند شایسته موسیقی ایران حسین دهلوی
صبا چه گفت؟ محمد طاهر پور و طاهر زاده
خلوت گزیده منوچهر غیوری
آسمان یک رنگ لیلی کسائی
شور و حال مثنوی در نی کسائی اسماعیل نواب صفا
غروب آن روز بهاری پرویز یاحقی
گفت و گوی رادیویی
سلامی چو بوی خوش آشنایی بهمن بوستان
یادداشت های پراکنده به قلم استاد حسن کسائی
داستان
آهنگ گمشده محمدعلی دادور فرهاد
استاد حسن کسائی از دیدگاه فرهیختگان
نمایه
ای شادی بگشا
درها بر رخ ما
که پر از مژده ایم
به چمن از بهار
خبر آورده ایم
هان ! بنگر به سپهر
میخندد گل مهر
تو بخند ای امید
که از آن اشک و خون
سحری نو دمید
نغمه سر کن ای شادی
کز بهار آزادی
گل به دامن آوردیم
شادمانه چون خورشید
صبح روشن آوردیم
به چمن بگذر ، گل خون بنگر
گل خون که به سر زده ایم
به نشان ظفر زده ایم
این لاله ها که در سر کوی تو کشته اند
از اشک چشم و خون دل ما سرشته اند
بنگر که سرگذشت شهیدان عشق را
بر برگ گل به خون شقایق نوشته اند
ایران سراپا غوغا شو
خندان و خوش چون گل واشو
روز شکفتن از شادیست
شادی به باغ آزادیست
ما خون جوان دادیم
جانی به جهان دادیم
دل گفتی و جان دادیم
بنگر ای بهار
که گل از خون ماست
به چمن لاله ها
دل گلگون ماست
عاشقان هنگام شفق
تاج خون به سر زده اند
درسپیده دم ز نخست
چون ستاره پر زده اند
با نوای مرغ سحر
نغمه ظفر زده اند
