این نت در دستگاه شور مایههای دو، ر، می و سی تهیه شدهاست.
نت غوغای ستارگان همایون خرم کریم فکور خواننده پروین نتنویسی نیما فریدونی
این نت برای کلیه ی سازها اعم از گیتار فلوت تار سهتار کمانچه ویولن پیانو کیبورد سنتور و … می باشد.
غوغای ستارگان یا امشب در سر شوری دارم ترانهای با شعر کریم فکور و آهنگسازی همایون خرم در پرده شور است. اجرای اصلی این ترانه با صدای پروین است. بعدها خوانندگانی چون محمد اصفهانی، زهره جویا، ستار و شکیلا آن را بازخوانی کردهاند.
متن ترانه
شعر این ترانه براساس اجرای اصلی (اجرای پروین) به شرح زیر است:
امشب در سر شوری دارم امشب در دل نوری دارم
باز امشب در اوج آسمانم باشد رازی با ستارگانم
امشب یک سر شوق و شورم از این عالم گویی دورم
از شادی پر گیرم که رسم به فلک سرود هستی خوانم در بر حور و ملک
در آسمانها غوغا فکنم سبو بریزم ساغر شکنم
امشب یک سر شوق و شورم از این عالم گویی دورم
با ماه و پروین سخنی گویم وز روی مه خود اثری جویم
جان یابم زین شبها جان یابم زین شبها
ماه و زهره را به طرب آرم از خود بی خبرم ز شعف دارم
نغمهای بر لبها نغمهای بر لبها
امشب یک سر شوق و شورم از این عالم گویی دورم
امشب در سر شوری دارم امشب در دل نوری دارم
باز امشب در اوج آسمانم رازی باشد با ستارگانم
امشب یک سر شوق و شورم از این عالم گویی دورم
توضیح
در بعضی از بازخوانیهای این ترانه تغییراتی در آن انجام شده است. برای نمونه در نسخه بازخوانیشده توسط محمد اصفهانی، «رازی باشد با ستارگانم» به «باشد رازی با ستارگانم» تغییر یافته است و همچنین به جای دو بار تکرار «جان یابم زین شبها»، بخش یا مصراع دوم با «میکاهم از غمها» جایگزین شده است.
بازخوانیها
محمد اصفهانی تنها ماندم نام ترانه در این آلبوم «اوج آسمان» است
زهره جویا ریشههای کهن، برگهای نو –
ستار مستی –
شکیلا آوا –
منابع
پرش به بالا ↑ «مجموعه آثار استاد همایون خرم». وبگاه رسمی همایون خرم. بازبینیشده در ۶ آوریل ۲۰۰۹.
پرش به بالا ↑ «غوغای ستارگان – مجموعه ترانهها». بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۲ فروردین ۱۳۹۲.
Em…………F…………….Em………….F………..Em
امشب در سر شوری دارم ، امشب دردل نوری دارم
Em…….C…….Am……..Em…….C…………….Am
باز امشب در اوج آسمانم ، باشد رازی با ستارگانم
Em………….F…………..Em…………….F……….Em
امشب یکسر شوق و شورم ، ازاین عالم گویی دورم
C………..Em
از شادی پرگیرم که رسم بفلک
G…………………………
سرود هستی خوانم در برحور و ملک
Em……………F……………Em…………F………
در آسمانها غوغا فکنم ، سبو بریزم ساغر شکنم
امشب یکسر…
.G……………………………….C
با ماه و پروین سخنی گویم ، وز روی مه خود اثری جویم
Em…………..F………………………….F
جان یابم زین شبها ، می کاهم از غمها
G…………………………..C
ماه و زهره را بطلب آرم ، از خود بیخبرم ز شعف دارم
Em………….F….Em…………F.
نغمه ای بر لبها ، نغمه ای بر لبها
نت تصنیف فلک (راز نو) مقام داد و بیداد حسین علیزاده آوانگاری نیما فریدونی
نیما فریدونی هم به صورت چندصدایی (برای ۴ خواننده) این قطعه را آوانگاری نموده و به صورت تکصدایی هم آن را تنظیم نموده است.
راز نو
آلبوم استودیویی اثر حسین علیزاده
پخش تابستان ۱۳۷۷
۵ مارس ۱۹۹۸
ضبط بهار ۱۳۷۷
استودیو پاپ
سبک موسیقی سنتی ایرانی
زمان ۵۹:۳۴
ناشر موسسه فرهنگی هنری ماهور
راز نو یک اثر موسیقی آوازی از حسین علیزاده است.
قطعات
مقام داد و بیداد مقامی ابداعی است از دو گوشهٔ دو دستگاه مختلف: گوشهٔ داد در دستگاه ماهور و گوشهٔبیداد در دستگاه همایون. نت ایست و نت شاهد در این دو گوشه یکسان است.
درآمد
رنگ اصول (تار، تمبک، دمام)
داد و بیداد، (همآوایی)
سازو آواز (تکخوان: محسن کرامتی)
فلک (تصنیف داد و بیداد)
آواز ابوعطا
درآمد
چهارمضراب، (تنبور)
مثنوی خوانی
مقام ماوراءالنهر، فرود نوا (همآوایی)
راز نو (تصنیف نوا)
اجرا
رازنو را گروه همآوایان در ۱۷، ۱۸ و ۱۹ اسفند سال ۱۳۷۶ برای اولین بار در تالار وحدت اجرا کردهاند. اعضای این گروه عبارتاند از:
محسن کرامتی: همخوان
افسانه رثایی: همخوان
هما نیک نام: همخوان
علی صمدپور: همخوان، دمام
داریوش زرگری: تمبک
حسین علیزاده: تار، تنبور
این قطعات در سال ۱۳۷۷ توسط مؤسسهٔ فرهنگی ماهور منتشر شدند.
اشعار
چو دریا دُرفشان از جوش منشین سخن سر کردهای خاموش منشین
به دل گو باش خاشاکی به خاکی چو در کف هست خاکی نیست باکی
جهان گر جمله از من رفت گو رو ز مشتی خاک ریزم طرحش از نو
زمان خوشدلی تنگ است دریاب شتاب عمر بین در عیش بشتاب
رها کن عقل را دیوانه میگرد چو مستان بر در میخانه میگرد
بساط از خانه بیرون نه که وقت است قدم بر طرف هامون نه که وقت است
غم هر بوده و نابوده تا چند حکایت گفتن بیهوده تا چند
فلک را جور بیاندازه گشتهست جهان را رسم و آیین تازه گشتهست
هَزار امروز همآواز زاغ است گل از بیرونقیها خار باغ است
نه خندان غنچه نه سرو از غم آزاد نه گل خرم نه بلبل خاطرش شاد
غم دیرینه گر در سینه داری چه غم گر بادهٔ دیرینه داری
دو چیز اندُه برند از خاطر تنگ نی خوش نغمه و مرغ خوشآهنگ
فلک را عادت دیرینه این است که با آزادگان دائم به کین است
میرزا نصیر اصفهانی (قرن ۱۲)
خوش خرامان میروی ای جان جان بی من مرو ای حیات دوستان در بوستان بی من مرو
این جهان با تو خوش است و آن جهان با تو خوش است این جهان بی من مباش و آن جهان بی من مرو
ای عیان بی من مدان و ای زبان بی من مخوان ای نظر بی من مبین و ای روان بی من مرو
مولانا (قرن ۷)
از واقعهای تو را خبر خواهم کرد وان را به دو حرف مختصر خواهم کرد
با عشق تو در خاک نهان خواهم شد با مهر تو سر ز خاک بر خواهم کرد
ابوسعید ابوالخیر (قرن ۴و ۵)
پرده بگردان و بزن ساز نو هین که رسید از فلک آواز نو
تازه و خندان نشود گوش و هوش تا ز خِرَد در نرسد راز نو
بَرجِه ساقی طرب آغاز کن مز میِ کهنه بنه آغاز نو
چون نکنم ناز که پنهان و فاش میرسدم خلعت و اِعزاز نو
پِرِّ همایی بگشا در وفا بر سر عشّاق به پرواز نو
بس کن کاین گفت نو نسبت به عشق جامهٔ کهنه ست به بزّاز نو
مولانا (قرن ۷)
منابع
«راز نو «Novel Mystery»». ماهور. کام. بازبینیشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳.
جلد نوار راز نو، انتشارات ماهور، ۱۳۷۷
دانلود نت سلام صبحگاهی فرهنگ شریف و حسن کسایی . آوانگاری نیما فریدونی . چهارگاه ر و دو
این نت برای تار، سهتار، سنتور، ویولن، نی، کمانچه و … قابل استفاده میباشد.
“شادی و امید” اثری از حسن کسایی با تار فرهنگ شریف
سلام صبحگاهی فرهنگ شریف حسن کسایی همراه با نت.mp4
صبحگاهی
آلبوم استودیویی اثر حسین علیزاده
پخش ۱۳۷۰
۲۴ مارس ۱۹۹۳
ضبط ۱۳۶۹
سبک موسیقی سنتی ایرانی
زمان ۴۹:۳۹
زبان فارسی
ناشر موسسه فرهنگی هنری ماهور
کلتکس رکوردز
صبحگاهی نام یک آلبوم موسیقی اثر حسین علیزاده، هنرمند ایرانی است که در سبک موسیقی اصیل ایرانی و در دستگاه چهارگاه تهیه شدهاست. این اثر به وسیله گروه سازهای ملی به سرپرستی حسین علیزاده و با آواز محسن کرامتی و در ۹ قطعه اجرا شدهاست که در سال ۱۳۷۲ توسط مؤسسه فرهنگی هنری ماهور منتشر شد.
حسین علیزاده قطعه «سلام» ساخته مشهور حسن کسایی را برای اکستر سازهای ملی تنظیم کرد که در اول آلبوم صبحگاهی گنجانده شدهاست.
در توضیحات این آلبوم چنین آمدهاست : طنین نغمهای هر صبحدم از پنجرهها در کوچه خیابانهای شهرجاری بود. بانگ سحرآمیز خروسی طلوع کار و حرکت را با یک کلام نوید می داد. سلام، سلامی چون بوی خوش آشنایی قطعه ی سلام بیش از سی سال پیش توسط استاد حسن کسایی ساخته شد و هر روز با اجرای زیبای فرهنگ شریف با نام “شادی و امید” از رادیو پخش می شد، مرا بر آن داشت تا به بهانه ی تجلیل از استاد آن را با تنظیم جدیدی به حضورشان تقدیم نمایم، باشد تا در نظربلندشان مقبول افتد.
فهرست آهنگها
ردیف آهنگ
۱ قطعه سلام (بر اساس اثر حسن کسایی)
۲ تکنوازی کمانچه
۳ چهارمضراب (اجرای گروهی)
۴ تکنوازی تار
۵ لزگی (اجرای گروهی با آواز)
۶ قطعهای بر اساس پیش زنگوله
۷ حصار (دو نوازی تار و کمانچه)
۸ ساز و آواز (شعرهای باباطاهر و فایز)
۹ تصنیف ای ساربان (بر اساس تصنیف قدیمی)
نوازندگان
نوازندگان آلبوم صبحگاهی:
حسین علیزاده: تار
عبدالنقی افشارنیا: نی
ارشد تهماسبی: تار، بم تار
سعید فرجپوری: کمانچه، قیچک
علیاکبر شکارچی: کمانچه
فرخ مظهری: تار، بم تار
داریوش زرگری: تمبک
مهدی ستایشگر: سنتور
اسعد قریشی: دف
نوازندگان قطعه سلام:
پشنگ کامکار: سنتور
بیژن کامکار: دف
اردشیر کامکار: کمانچه، قیچک
ارژنگ کامکار: تمبک
محمد فیروزی: بربط
جستارهای وابسته
موسیقی اصیل ایرانی
دستگاه چهارگاه
حسین علیزاده
محسن کرامتی
کتاب مجموعه قطعات سنتور اردوان کامکار انتشارات نای ونی
مجموعه قطعات اردوان کامکار
نویسنده: اردوان کامکار
انتشارات: نشر نای و نی
قطع: رحلی
تعداد صفحه: 164
تاریخ چاپ: 1395
تیراژ: 1500
توضیحات: اردوان کامکار نامی درخشان در موسیقی ایران به خصوص در عرصه ی سنتور نوازی که از پشتوانه ی قابل توجه خلاقیت و نوآوری برخوردار است . شهرت اردوان کامکار چنان با ابداع و نواندیشی درهم تنیده که شنیدن نامش بی درنگ ذهن را به سوی اندیشه ای پویا هدایت می کند و از این روست که تاریخ سنتور نوازی ایران برای همیشه وامدار اوست . اردوان کامکار همانند دیگر اعضای خانواده خود سرشار از ذوق و قریحه موسیقیایی است و یکی از سرمایه های فرهنگی ایران به حساب می آید . سال ها از انتشار آلبوم های بی بدیل او می گذرد که هر یک به نوبه ی خود نقش پرمایه ای در تاریخ سنتور نوازی دارند . اشتیاق فراوان سنتور نوازان برای فراگیری این آثار بر کسی پوشیده نیست . لذا این هنرمند فرهیخته در راستای رسالت خویش به ارائه مکتوب آثارش مبادرت ورزیده که بی شک مایه ی خرسندی جامعه سنتور نوازان و دوستداران فرهنگ و هنر خواهد بود .
قطار بیات ترک
خراسانی شور
رقص چوب شور
گل شور
مستم شور
آوا 2 شور
صوفی شور
نغمه حزین نوا
درویش شور
سه گاه آن سه گاه
خاطره همایون پرده بیداد
اضطراب همایون پرده بیداد
دریا اصفهان
خروش اصفهان
چهره جان اصفهان
فیگور زنجیر اصفهان
شکسته اصفهان
حریفان اصفهان
رگبار اصفهان
تهران اصفهان
باران اصفهان
حیران اصفهان
بر تارک سپیده ۱ ماهور
بر تارک سپیده ۲ ماهور
پرواز ماهور
همگام با خورشید ماهور
لزگی اصفهان
رعد اصفهان
لنگان اصفهان
یورتمه اصفهان
یاد یاران اصفهان
رقص باد اصفهان
هناسه اصفهان
شابک: 979-0-802609-78-5
لیلاکسایی؛ دختر زنده یاد #حسن_کسایی استاد فقید #نی و ردیفدان و #موسیقیدان بزرگ ایرانی
به یاد حسن کسایی استاد فقید نی و ردیفدان و موسیقیدان بزرگ ایرانی لیلا کسایی دختر استاد
حسن کسائی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
تولد ۳ مهر ۱۳۰۷ محلهٔ بیدآباد، اصفهان ملیت ایرانی مرگ ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ (۸۳ سال) اصفهان[۲] ساز(ها) نِی وسهتار وبگاه http://www.kassaimusic.ir/ حسن کسائی (۳ مهر ۱۳۰۷، اصفهان – ۲۵ خرداد ۱۳۹۱، اصفهان) از استادان برجستهٔ موسیقی ایرانی و نوازندهٔ سرشناس نِی و سهتار بود.
او به گفته خود در تاریخ ۳ مهر ۱۳۰۷ در خانوادهای تاجرپیشه به دنیا آمد. پدرش، «حاج سید جواد کسائی» از تاجران به نام آن زمان اصفهان بود که دلیل علاقه و انسی که با موسیقی داشت، با اساتید و بزرگان آن زمان مانند سید حسین طاهرزاده، جلالالدین تاج اصفهانی، اکبر خان نوروزی، خاندان شهناز (شعبانخان، حسین آقا، علی آقا و جلیل شهناز)، غلامحسین سارنج و ادیب خوانساری رفتوآمد مینمود. به طوری که منزل آقا سید جواد، محفلی بود برای تجدید دیدار و نیز ساز و آواز اساتید به نام موسیقی اصفهان. این آمد و شدها موجب شد حسن کسائی از کودکی با موسیقی آشنا شود و به مرور زمان، علاقه زیادی خصوصاً به ساز نِی پیدا کرد (بعد از دیدن یک نوازنده دورهگرد[نیازمند منبع]) و بر آن شد تا پدر، وی را نزد مهدی نوایی ببرد.
استادها وی مدتی آواز و گوشههای موسیقی ایران را نزد استاد تاج اصفهانی و ادیب خوانساری آموخته و نِی را از مهدی نوایی فرا گرفت. وی هر زمان که به تهران میرفت از محضر استاد ابوالحسن صبا استفاده مینمود.
پس از فوت مهدی نوایی، کسایی همچنان از همنشینی با نوازندگان اصفهانی در جهت تسلط بر نوازندگی نِی استفاده کرد. مخصوصاً از همنوازی با جلیل شهناز که به نوعی حق استادی بر گردن او دارد، بهره برد. همنوازی با سازهای پردهداری مثل تار و سهتار او را بیش از پیش با گامهای مختلف موسیقی ایرانی آشنا کرد، به صورتی که برای اولین بار دستگاههای چهارگاه، اصفهان، نوا و راست پنجگاه را با کوک دقیق و به صورت کامل اجرا کرد. کسایی همچنین از محضر ابوالحسن صبا بهرههای فراوان برد که میتوان گفت هنر نوازندگی سهتار کسائی، یادگار انس با این هنرمند یگانهاست. سهتار نوازی کسائی تلفیقی زیبا از ترکیب نوازندگی تار جلیل شهناز و سهتار ابوالحسن صبا است.
وی در محضر استاد صبا به نواختن ردیفها پرداخت و با هنرمندانی چون خالقی، مشیر همایون و حسین محجوبی نیز مینواختهاست.
کسائی به طور مستقیم نتوانست از محضر نایباسدالله استفاده کند، ولی در دورهای بسیار کوتاه نزد یکی از شاگردان وی مهدی نوایی، تمام اندوختههای او را فراگرفت. این موضوع از جهتی دلیل بر استعداد فراوان کسائی و از جهتی دیگر، نشان از محدودیت و سادگی تکنیک نوازندگی نی در آن زمان میباشد.
زندگی هنری وی که از کودکی علاقهٔ زیادی به موسیقی داشت، از سن دوازده سالگی شروع به نواختن نِی کرد و در سن سیزده سالگی به مکتب استاد نوایی رفت (نوایی از شاگردان نایب اسدالله است و دیگر شاگرد نوایی، یاوری میباشد که او هم اصفهانی است). کسایی در محضر استاد صبا به نواختن ردیفها پرداخت و با هنرمندانی چون خالقی، مشیر همایون و حسین محجوبی نیز مینواختهاست. وی کنسرتهایی نیز با ادیب خوانساری و اجراهایی با تاج اصفهانی داشتهاست.
نخستین اجرا
کسائی، در سن ۲۰ سالگی نخستین اجرای تکنوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان به صحنه برد و یک سال بعد قطعه معروف سلام را در دستگاه چهارگاه ساخت که از معروفترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار میرود.[۱] این قطعه بعدها توسط حسین علیزاده در آلبوم صبحگاهی با سازبندی و ارکستراسیونی حجیم بازسازی شد.
کسائی، در سال ۱۳۲۹ برای اولینبار نی را به ارکستر برد و با ارکستر رادیو ارتش اصفهان همکاری خود را شروع کرد. در سالهای بعد با ارکسترهای متعدد رادیو به سرپرستی هنرمندانی چون ابوالحسن صبا، حسین یاحقی، حبیبالله بدیعی، محمد میرنقیبی، همایون خرم و دیگران به فعالیت خود در این زمینه ادامه داد. در سال ۱۳۳۵ به دعوت داوود پیرنیا به برنامه گلها راه یافت و تا سال ۱۳۵۷ که در گلچین هفته شرکت نمود، با این سلسله برنامه، همکاری داشت.
شروع فعالیتهای بینالمللی از سال ۱۳۴۶، فضای کاری کسائی ابعادی جهانی هم پیدا میکند و یک صفحهٔ دورو در مایههای شور و ماهور از نوازندگی نی او به همراه تنبک جهانگیر بهشتی توسط کمپانی C.B.S فرانسه ضبط شده و در سال ۱۳۵۴ در نقاط مختلف جهان پخش شد. همچنین، کسائی تا سال ۱۳۵۶، برنامههای متعددی در جشن هنر شیراز برگزار کرد و با نوازندگان بزرگ جهان از جمله راوی شانکار، شاران رانی و بسم الله خان، دیدار کرد.
بعد از انقلاب ۱۳۵۷ بعد از انقلاب، به دلیل فضای نه چندان مناسبی که برای موسیقی ایجاد شد، وی آخرین برنامه رسمی خود را در رادیو ایران با همکاری جلیل شهناز، محمدرضا شجریان و جهانگیر ملک اجرا کرد. در این سال و تا قبل از سال ۱۳۶۱، آرشیو موسیقی رادیو اصفهان از بین رفت و کسائی هم از صدا و سیما برکنار و حقوقش قطع شد.
سفر به کشورهای خارجی کسائی در دههٔ ۱۳۶۰، به کشورهای آلمان، انگلستان، فرانسه و هلند سفر کرد و در چند برنامه رادیویی، به اجرای برنامه پرداخت. در سال ۱۳۶۹، تندیس وی در گالری مفاخر هنری جهان در لندن نصب شد.
پس از آنکه کسائی در سال ۱۳۷۰، در جشنواره نینوازان در تالار اندیشه شرکت کرد، فعالیت او دوباره رونق گرفت و در سال ۱۳۷۴، صدا و سیما مستمری وی را برقرار کرد.
در سال ۱۳۷۵ به آمریکا و کانادا سفر کرده و در محافل شعر و موسیقی شرکت کرد. در سال ۱۳۷۶ هم با تلاش محمدرضا لطفی، انجمن دوستداران موسیقی ایرانی واشینگتن، مجلس گرامیداشتی برای کسائی بر پا داشت.
در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت نشان درجه یک فرهنگ و هنر شد. همچنین در سال ۱۳۸۱، به عنوان چهرهٔ ماندگار موسیقی انتخاب و تقدیر شد.
در سال ۱۳۸۱ محمد جوادکسایی (فرزند حسن کسائی) کتاب «از موسیقی تا سکوت» را که حاصل نیم قرن تلاش موسیقایی حسن کسائی است، با مقدمه بیژن ترقی به بازار کتاب عرضه کرد.
تأثیرات تأثیرات بر نینوازی حسن کسایی مانند تهرانی در تنبک، احمد عبادی در سهتار، علیاصغر بهاری در کمانچه و فرامرز پایور در سنتور به نوعی از ابتدا شروع به ابداع تکنیک و پیاده کردن تمام دستگاهها در ساز نِی نمود.
در گذشته صدای نِی، همراه با ناخالصی زیاد بود؛ یعنی نواختن آن به صورتی بود که تفاوت محسوسی بین صداهای اوج، بم و بم نرم نبود، ولی استاد کسایی توانست با تغییر حالت در زبان، در محل استقرار زبان، حالت لب و فرم سر نی، صدایی بسیار شفاف و بدون ناخالصی از نی تولید کند. همین پیشرفت باعث شد تا نوازندگی نی او، به رادیو راه پیدا کند. تکنوازیها و همکاری با نوازندگان و خوانندگان مشهور آن زمان چون جلیل شهناز، علی تجویدی، احمد عبادی، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و… باعث شد تا نی همردیف سازهای دیگر قرار بگیرد.
بعد از این دوره اغلب ارکسترهای ایرانی شروع به استفاده از این ساز کردند و این احساس نیاز باعث رشد روزافزون نوازندگان نی شد که حتی امروزه به عنوان یک رشته تخصصی در دانشگاه تدریس میگردد.
به گفتهٔ محمدرضا لطفی، نوازندهٔ تار و منتقد موسیقی، حسن کسایی با مجموعهٔ «ردیف نی» – که در هشتاد سالگی ضبط کرده بود- نخستین اثر آموزشی برای علاقهمندان به نی نوازی را مدون کرده بود.[۲]
روش نینوازی نِی از جمله سازهایی است که در تاریخ موسیقی ایران جایگاه پرفراز و فرودی از دربار پادشاهان ساسانی تا همدم بودن با شبانان داشته؛ ولی هیچگاه نتوانست قابلیت اصلی خود را نشان دهد که بتواند مانند سازهایی از قبیل عود، تار، سنتور و انواع مختلف سازهای آرشهای و مضرابی جایگاه نسبتاً ثابتی در بین موسیقیدانان و مردم پیدا کند.
احتمالاً سادگی ساخت (که خود موجب پیدایش الگوهای غیراستاندارد و در نهایت باعث محدود شدن سطح تکنیکی نی شده بود) را بتوان عامل اصلی عدم ثبات در جایگاه اصلی نی دانست. توضیح آنکه، برای توسعه و رشد امکانات فنی و تکنیکی یک ساز، لازم است ابتدا ساختار آن، طبق الگویی دقیق و کارشناسی شده، طراحی و ساخته شود تا نواختن آن با حداکثر قابلیت اجرایی، میسر گردد. بر اساس اطلاعاتی که از ضبط اولین صفحههای موسیقی ایرانی در دست است، تکنیک نوازندگی سازهایی همچون تار، ویولن و کمانچه به نسبت نی در سطح بالاتری قرار دارد. تنها ضبطی که در گذشته از نی انجام شده تکنوازی و جواب آواز نایب اسدالله اصفهانی است که بنا به روایتی اولین کسی است که نی را به سبک «دندانی» مینواخته (هر چند خلاف این موضوع انکار ناپذیر نیست). در هر صورت میتوان با بررسی این چند صفحه ضبط شده، سطح نوازندگی نی را در آن زمان شناخت.
تأثیرات بر موسیقی حسن کسائی در اصفهان سالها مکتبدار موسیقی اصفهان در رشتههای نی، سهتار و آواز بودهاست. اگرچه بیشتر آثار حسن کسایی بداههنوازی است تا موسیقی پیش ساخته، ولی امروز بخش زیادی از ضربیها و حتی آوازیهای نوازندگان نی، بهره گرفته از نوازندگیهای اوست. کسائی در نواختن نِی ایرانی همانند نداشت و در اوقات فراغت به تکمیل سهتار میپرداخت. وی در زندگی هیچ دلبستگیای به جز موسیقی نداشت. وی در شهر زادگاه خود، اصفهان در کوی عباسآباد زندگی میکرد. دیده شده بود که او حتی با لوله کردن کاغذی ساده و سوراخ کردن آن اقدام به نواختن نی میکرد که این در یکی از نوارهای صوتی آموزشی وی نیز بیان گردیدهاست.
حسن کسائی که از پیشکسوتان موسیقی سنتی به شمار میآمد، بر خلاف بسیاری از آنان ذهن و اندیشهای نوگرایانه دارد. ردیف موسیقی سنتی را «وحی منزل» تلقی نمیکرد.
تفکرات کسائی از زمره موسیقیدانانی بود که کمتر حرف میزدند و بیشتر عمل میکردند. خود او میگفت آنها که نمیتوانند حرفشان را با ساز بیان کنند و ” چیزی برای ارائه موسیقی ندارند، با صحبتهای عجیب و غریب میخواهند خودشان را مطرح کنند.” این سخن منسوب به “واگنر” است که “
آن جا که سخن بازمیماند، موسیقی آغاز میشود.
کسائی میگفت عکس این هم صادق است
آن جا که موسیقی بازمیماند چه سخنها که آغاز نمیشود!
کسائی رواج و رونق لقب «استاد» را «ترافیک استاد» مینامید. چیزی که موسیقی را به راه خطا میکشاند.[۵]
به باور کسائی، “تقلید، هرگز کسی را به بلندای هنر نمیرساند. تقلید و تکرار مثل ” زیراکس” است! شما خط ” میرعماد” را که مثلاً ” پنج میلیون تومان” میارزد، اگر ” زیراکس” کنید، سیصد تومان هم ارزش پیدا نمیکند!” جوانانی که به فراگیری موسیقی میپردازند نیز نباید بعد از گذراندن دوره آموزشی (باز هم) صد در صد از استاد خود تقلید کنند. بلکه باید بکوشند با نو آوری، شخصیت و ذوق خود را نشان دهند.” به باور او موسیقی پیوندی است میان خلاقیت و تکنیک، ولی تکنیک باید ابزاری باشد در خدمت خلاقیت. “در روزگار ما قضیه بر عکس شدهاست و در نتیجه، جای موسیقی حال را موسیقی قال گرفتهاست.”[۵]
آثار یکی از مهمترین آثار کسائی، قطعه معروف سلام در دستگاه چهارگاه است که از معروفترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار میرود.[۲] برخی از آلبومهای او:
نای نی
نای جان
یاران زندهرود (باصدای تاج اصفهانی)
به اصفهان رو (باصدای تاج اصفهانی)
شاخه گل ۶ (باصدای غلامحسین بنان)
شاخه گل ۹ (باصدای غلامحسین بنان)
شاخه گل ۱۶ (باصدای غلامحسین بنان)
گفتگوی نی و عود
گفتگوی نی و تار
دختر گُلفروش (باصدای علی جهاندار)
شاگردان[ویرایش]
شاگردان زیادی از محضر او درس گرفتهاند که امروز از چهرههای برجسته موسیقی ایران به شمار میآیند، از جمله:[نیازمند منبع]
حسین عمومی حسن ناهید منوچهر غیوری جمشید عندلیبی بهزاد فروهری دیدگاه دیگران حسن کسایی از اندک موسیقیدانان ایرانی است که معارض و مخالفی در برابر خود ندارد. منش و روش انسانی از یک سو و احساس و توانمندی هنری از سوی دیگر، او را هنرمندی مورد ستایش و احترام همگان قرار دادهاست.[۵]
محمدرضا لطفی، «نه به خود و نه به هیچکس دیگر این اجازه را نمیدهم که از استاد حسن کسایی انتقاد کند، چرا که بررسی آثار او در حد ما نیست. این را به خاطر عشقم به حسن کسایی نمیگویم بلکه این به خاطر عظمت، بینش، معرفت، حال و عشق او به ایران زمین است»[۶]
ساسان سپنتا، موسیقی شناس، «احراز تُن شفاف و مطلوب در محدودههای بَم و زیر نِی» را از ویژگیهای بارز نوازندگی کسائی میداند: «تن صدای نی استاد کسائی در محدوده بم، گرم و دارای هارمونیکهای مطلوب و غنی است.»
حسین عمومی، موسیقیدان و نی نواز، کسائی را «پایهگذار مکتب نی» به شمار میآورد. مکتبی که «نوازندگان بعد از او چه مستقیم و چه غیر مستقیم» از آن متأثر شدهاند.
حسین دهلوی، موسیقیدان و آهنگساز، میگوید: آنچه مولوی دربارهٔ «نی» سروده، در نی کسائی به واقعیت پیوستهاست.
پرویز یاحقی، آهنگساز و ویولن نواز، ستایش را به آن حد میرساند که کسائی را «استاد فرزانه تاریخ موسیقی جهان» مینامد.
هوشنگ ابتهاج سرودهاست: شکایت شب هجران که میتواند گفت حکایت دل ما با نی کسائی کن
فریدون توللی گفتهاست: در نغمه اگر جلوه کند راز خدائی هم ساز عبادی خوش و هم نای کسائی[۵]
درگذشت[ویرایش]
استاد حسن کسایی در ۲۵ خرداد ۱۳۹۱، پس از سپریکردن ۲ ماه در حالت کما، درگذشت.[۲] مراسم خاکسپاری وی در سکوت خبری و به صورت شبانگاهی با حضور جمعی از اعضای خانواده و شاگردان استاد برگزار شد و طبق وصیت زندهیاد کسایی مبنی بر خاکسپاری در کنار مقبره استاد تاج اصفهانی، پیکر ایشان در تخت فولاد اصفهان و در فاصله کمی از مقبره این استاد موسیقی به خاک سپرده شد.[۷]
محمد خلیل کسایی، فرزند حسن کسایی، روز ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۵ بر اثر حمله قلبی درگذشت.