نتایج جستجوی «سه تار»

با سپاس از جعفر جوانی برای ارسال این مقاله برای ما

»ویولن نوازان برنامه ي گلها«

هنرمندان و بنیانگذارانِ برنامه ي گلها، اگرچه به موسیقی سنتی ایران علاقمند بوده و عاشقانه در آن فعالیت داشته اند، اما از تعصبات برخی از استادانِ سنت گرا نیز، در امان مانده بودند. آنها از جمله سازهاي اروپاییِ ایرانی شده، همچون »ویولن« و »پیانو« را در وهله ي اول و »ویولنسل«، »فلوت«، »کلارینت« را در مراحل بعدي، در اجراي برنامه ها، شرکت می دادند. در این میان، »ویولن« و »پیانو« رفته رفته، به سازهاي اصلیِ موسیقیِ سنتی تبدیل شدند. به ویژه ویولن نوازان برجسته اي که همگی از شاگردان زنده یاد استاد “ابوالحسن صبا” بوده اند، در تکنوازي ها و گروه نوازي ها، مهم ترین نقش را ایفا می کردند. حسنِ دیگرِ کار، در این بود که، این ویولن نوازان همگی آهنگ ساز نیز بودند و تصنیف هاي دل انگیزي را به برنامه ي گلها ارمغان می کردند. از میانِ شاگردانِ دست اول و مستقیم صبا، چند تنی، در نیم قرنِ اخیر، شهرتی همپاي او پیدا کردند و به ویِژه در دو حوزه ي اجرا و آفرینش، دستاوردهاي دلپذیر از خود به یادگار گذاشتهاند. استاد “مهدي خالدي” یکی از آنهاست. شاید نخستین شانس او در آن بوده، که پدرش که خود دستی در سه تار داشت و از دوستان نزدیک “ابوالحسن صبا” به شمار میرفت. پدر، او را در سال 1314، در شانزده سالگی، نزد “صبا” برد و از او خواست که پسر را سه تار بیاموزد. “صبا” ولی با دیدن انگشتان لاغر و بلند پسر، گفته است که ویولن نوازي براي او مناسبتر است. شادروان “مهدي خالدي” به این ترتیب به مدت سه سال نزد “صبا” ردیفهاي سه گانه ویولن را فرا گرفت و به توصیه او در سال 1319، سال گشایش رادیو ایران، به آن سازمان پیوست. “مهدي خالدي” در نواختن ویولن سبکی ویژه داشت. در واقع پس از استاد “حسین یاحقی” و “ابوالحسن صبا”، سومین سبک شاخص ویولن نوازي ایرانی را پدید آورد که پس از او نیز از سوي دیگران پیروي میشد و هنوز نیز سبک مورد پسند و عمل برخی از نوازندگان است. در این سبک، آرشه بیش از پنجه مورد توجه قرار میگرفت. ظرافت آرشهکشی در کار “خالدي” کمنظیر بود. شنونده به سختی میتوانست لحظات تعویض آرشهها و قطع و وصلها را دریابد. سر آغازِ شهرت استاد “خالدي”، شاید ترانهاي باشد به نام “نشاط” که نام فرزند وي نیز هست و با شعري از “اسماعیل نواب صفا” پیوند خورده است. “اسماعیل نواب صفا” میگوید: “چون شعر در روزهاي

پیش از نوروز ساخته شده و با جمله “آمد نوبهار “آغاز میشد و به همین نام نیز شهرت یافته، سی سال تمام در آغاز هر سال نو از رادیو پخش میشده است”. یکی دیگر از شاگردانِ برجسته “صبا”، استاد “علی تجویدي” بود که پنجه اي بغایت شیرین داشت، کاشف صداهاي ناب بود و این صداها را براي کار در برنامه ي گلها و اجراي آفریده هاي خود، آماده می ساخت. ترانه هاي او در نیم قرنِ اخیر، از بهترین ها بوده اند. یکی از ترانه هاي “تجویدي” که گمان می رود یکی از نخستین ترانه هاي اجرایی او در برنامه ي گلها باشد، »عاشق شیدا« نام دارد. تاریخ نخستین اجرایش نیز در 1337 ثبت گردیده است. آهنگی در دستگاه سه گاه، درآمیخته با متنِ ظریف شاعرانه اي از “منیر طاهه”. ترانه را شادروان “غلامحسین بنان” در برنامه گلهاي رنگارنگ شماره 190 با صداي گرم و مخملی اش، به شیوه اي استادانه، خوانده است. از دیگر شاگردانِ برجسته ي ویولن نوازِ “صبا”، می توان از”حبیباله بدیعی” و “رحمتاله بدیعی” یاد کرد که هیچ نسبتی نیز، باهم نداشته، اما هر دو، در مهارت و کفایت به کمال رسیده و هر دو نیز، با برنامهي »گلها« همکاري داشتهاند. “حبیباله بدیعی” یکی از پرکارترین همکاران »گلها« بوده است. او آموزش موسیقی را با “مفخم پایان” آغاز کرده که خود از شاگردان “صبا” بوده و بعد به توصیهي او نیز، به کلاس “صبا” راه یافته و در آنجا با همهي شگردهاي صبایی آشنا شده است. شادروان “حبیب االله بدیعی” صلابت آرشه و ظرافت پنجه را توامان داشت و در نواختههاي او، توازنی که میان آرشه و پنجه پدید میآمد، سخت گوشنواز بود. از “بدیعی” که در مهرماه سال 1371 در تهران درگذشت، آهنگها و ترانههاي بسیار نیز به یادگار مانده است. به عقیده بسیاري از علاقمندان به هنر و موسیقی، در میانِ شاگردان مرحوم “صبا”، صداي ساز “حبیب بدیعی” بیشترین شباهت را به صداي ساز استادش داشت. استاد “همایون خرم”، یکی دیگر از ویلوننوازانِ آهنگسازي است که، از مکتبِ “صبا” برخاسته و با برنامهي »گلها« همکاري مستمر داشته است. شیوهي نواختن او البته، غیر از شیوهي حبیب بدیعی و علی تجویدي است و اگر در جستوجوي شباهتها باشیم، بیشتر نزدیک به شیوهي استاد “مهدي خالقی” است. تمرکز بر آرشه، در نواختههاي او اهمیت بیشتري پیدا میکند تا پنجه و جدا از همه ي اینها، قریحهي آهنگسازي اوست که امضاي مخصوص به خود را داشت. کمابیش همه‌ي خوانندگان زمانه، ترانههاي او را خواندهاند و بیش از همه بانو “پروین” که صدایش سازگاري عجبیبی با کارهاي او دارد. »غوغاي ستارگان« این دو در پیوند با شعري از »کریم فکور« در زمان خود غوغایی بهپا کرد. و اما جوانترین ویلوننواز آهنگساز، که پایش به برنامهي »گلها« باز شد، “پرویز یاحقی” بود. او نیز در نواختن و ساختن، سلیقه و روشی ویژهي خود داشت. پنجه و آرشهاش هردو پرشور، ولی در تناسب با یکدیگر بودند. نخستین آفریدهاش ترانهاي بود با عنوان »امید دل من« که با صداي استاد “بنان” در برنامهي »گلها« به اجرا درآمد و بیشترین کارهاي او را شاید همسر و خواننده ي تواناي وي، بانو »حمیرا« خوانده باشد.