نتایج جستجوی «هوشمند عقیلی»

فیلم‌های گلچین آهنگ‌ها ایمان ملکی ویولن

فیلم‌های گلچین آهنگ‌ها ایمان ملکی ویولن

در این محصول ویدیوهای زیر را دانلود خواهید کرد:
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی تهنا ایمان ملکی
12:32
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی هارمونی شرق و غرب ایمان ملکی
12:10
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ازخون جوانان وطن ایمان ملکی
4:14
Secret Garden آموزش ویلن گلچین آهنگ ها سکرت گاردن ایمان ملکی
3:23
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها تایتانیک ایمان ملکی
3:49
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها سپیده ایران ای سرای امید ایمان ملکی
7:15
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها زدست محبوب استاد شجریان ایمان ملکی
4:00
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ای وطن محمد نوری ایمان ملکی
4:41
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها بیا بنویسیم مهستی ایمان ملکی
10:04
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها باباکرم ایمان ملکی
9:22
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها مبارکباد ایمان ملکی
7:53
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها دوش دوش استاد شجریان ایمان ملکی
6:48
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رقص مجار ایمان ملکی
4:39
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رومئو و ژولیت ایمان ملکی
3:43
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها بازگشته امیدجانم ایمان ملکی
8:43
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها درفکر تو بودم ایمان ملکی
8:59
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها شن داغ هوشمند عقیلی ایمان ملکی
4:44
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها نمیشه غصه مارو محمد نوری ایمان ملکی
4:54
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها شکوفه ها ایمان ملکی
6:45
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها موسم گل ایمان ملکی
5:24
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رشیدخان ایمان ملکی
6:04
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها انار انار جنوبی ایمان ملکی
5:11
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها یار انوشیروان روحانی عارف ایمان ملکی
6:29
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها سیمین بری ایمان ملکی
7:32
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها زردملیجه گیلانی ایمان ملکی
8:36
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها گل من ترکی ایمان ملکی
12:07
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها تک درخت ایمان ملکی
9:21
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها شانه ایمان ملکی
5:51
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها مراببوس ایمان ملکی
6:57
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها دلم تنگ اومده خراسانی ایمان ملکی
5:06
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها خال هندو بیرجندی ایمان ملکی
6:13
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها مرا ببوس ایمان ملکی
6:57
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها خوشه چین ایمان ملکی
6:56
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها از میان گلها ایمان ملکی
9:32
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها خال هندو بیرجندی ایمان ملکی
6:07
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ترانه لری ایمان ملکی
6:45
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها گل پامچال ایمان ملکی
3:22
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها شاغانی آذربایجان ایمان ملکی
5:33
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها جونی جونی مازندزان ایمان ملکی
4:04
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ترانه لری ایمان ملکی
3:29
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها محلی کردی ایمان ملکی
4:17
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها کابوکی کردی ایمان ملکی
5:44
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ربابه جان مازندران ایمان ملکی
3:33
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها خواب های طلایی ایمان ملکی
4:42
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها جان مریم ایمان ملکی
4:53
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها بهاردلنشین ایمان ملکی
5:43
ایمان ملکی Love Story آموزش ویلن گلچین آهنگها
10:44
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها که ژاوه کردی ایمان ملکی
5:51
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها مشکل پسنده ماهور ایمان ملکی
6:04
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها کوهستان شکار آهو ایمان ملکی
5:22
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها هی یار هی یار مازندرانی ایمان ملکی
4:19
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها لرزان لرزان کردی ایمان ملکی
4:48
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها بیوبریمش دزفولی ایمان ملکی
5:39
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رنگ کوچک ایمان ملکی
3:42
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رنگ ماهور نصراله ذرین پنجه ایمان ملکی
4:31
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها رنگ لطیفه آذری ایمان ملکی
5:20
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها واسونک محلی فارس ایمان ملکی
5:47
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها نازایلمه آذری ایمان ملکی
5:01
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها کوچه لر آذری ایمان ملکی
4:25
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها الماسی آذری ایمان ملکی
4:54
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها عزیزجون مازندرانی ایمان ملکی
3:43
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها لزگی آذری ایمان ملکی
5:21
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها چهارمضراب اصفهان ایمان ملکی
4:51
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها چهارمضراب همایون ایمان ملکی
3:35
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها سوزه رخ بختیاری ایمان ملکی
4:02
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها پیش درآمد ماهور ایمان ملکی
4:18
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها اسمریارم جوانه کردی ایمان ملکی
3:37
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها قایقرانان رود ولگا ایمان ملکی
4:00
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها کازاچوک ایمان ملکی
3:40
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها عقرب زلف کجت ایمان ملکی
5:41
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها بیدادزمان ایمان ملکی
13:05
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها آذری قفقازی ایمان ملکی
7:27
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها سلطان قلب ها ایمان ملکی
5:38
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ملاممد جان ایمان ملکی
4:26
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها دیوانه منم ایمان ملکی بهار96
9:46
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها تنها منشین ایمان ملکی بهار96
13:14
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها گل گندم ایمان ملکی بهار96
4:19
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-غوغای ستارگان-ایمان ملکی-بهار96
4:53
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-مجنون نبودم-ایمان ملکی-بهار96
4:08
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-سکوت شکسته-ایمان ملکی-زمستان95
11:40
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-کلنار-ایمان ملکی-زمستان95
11:36
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-ای ایران – ایمان ملکی-زمستان95
8:31
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-ساری گلین-ایمان ملکی-زمستان95
4:55
آموزش ویلن-گلچین آهنگها-الهه ناز-ایمان ملکی-زمستان95
4:24
آموزش ویلن -گلچین آهنگها-تانگو – ایمان ملکی،بهار95
3:55
آموزش ویلن -گلچین آهنگها-تا بهار دلنشین – ایمان ملکی،بهار95
3:41
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- میکده – ایمان ملکی،بهار95
6:20
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- سمفونی 5 بتهوون – ایمان ملکی،بهار95
5:05
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- افسانه – ایمان ملکی،بهار95
3:16
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- عزیزم سوزا – ایمان ملکی،بهار95
2:26
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- دارنه جان – ایمان ملکی،بهار95
1:53
Swan Lake – آموزش ویلن -گلچین آهنگها-ایمان ملکی،بهار95
3:21
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- شکار آهو – ایمان ملکی،بهار95
3:46
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- خوابهای طلایی – ایمان ملکی،بهار95
4:24
Russian Night – آموزش ویلن -گلچین آهنگها-ایمان ملکی،بهار95
2:09
آموزش ویلن -گلچین آهنگها – ایمان ملکی – گلنار – بهار95
7:13
آموزش ویلن -گلچین آهنگها- غوغای ستارگان – ایمان ملکی،بهار95
8:35
آموزش ویلن -گلچین آهنگها – سکوت شکسته – ایمان ملکی،بهار95
5:46
آموزش ویلن – گلچین آهنگها – بارون بارونه – ایمان ملکی،بهار95
4:33
(God Father)آموزش ویلن – گلچین آهنگها – ایمان ملکی،بهار95
6:16
آموزش ویلن – گلچین آهنگها – هی یار هی یار – ایمان ملکی،بهار95
3:04
آموزش ویلن – گلچین آهنگها – بیداد زمان – ایمان ملکی،بهار95
9:25
(Love Story) آموزش ویلن – گلچین آهنگها – ایمان ملکی،بهار95
7:00
آموزش ویلن – گلچین آهنگها – گل گندم – ایمان ملکی،بهار95
4:10
(Cazachok)آموزش ویلن – گلچین آهنگها – ایمان ملکی،بهار95
4:31
آموزش ویلن – گلچین آهنگها – دختر شیرازی – ایمان ملکی،بهار95
3:07
(Mizeloo) آموزش ویلن-گلچین آهنگها – ایمان ملکی،بهار95
4:49
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها ازخون جوانان وطن ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی تهنا ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی هارمونی شرق و غرب ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی طلوع سبز ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی معرفت عشق ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن گلچین آهنگ ها میخونه مهستی ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی مجنون ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی نسیم ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی سبزه زار ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی روناک ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی نگاه ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن گلچین آهنگها مسافر شادمهر عقیلی ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی نگاه ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ گل گلخونه عارف ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ عشق نهایی عاشق شدم من ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ بوی گندم داریوش ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ یکی بود یکی نبود ابی ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ عشق من ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی گلزار ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ سیمین بری ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ دل دیوانه ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی رقص آتش ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگهای بیژن مرتضوی امواج ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن ترانه های پاپ دوماهی ایمان ملکی.mp4
آموزش ویولن آهنگ های هایده باده فروش ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن آهنگ هایده ای خدا ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن باز هوای وطنم آرزوست ایمان ملکی.mp4
آموزش ویلن دل بردی از من به یغما ایمان ملکی
آموزش ویلن مشکل پسنده ایمان ملکی
آموزش ویلن هزاردستان ایمان ملکی
آموزش ویلن تو ای پری کجایی ایمان ملکی
‎⁨آموزش ویلن امشب شب مهتابه ایمان ملکی⁩.mp4
آموزش ویولن مرغ سحر ایمان ملکی
‎⁨آموزش ویلن گل اومد بهار اومد ایمان ملکی⁩.mp4
آموزش ویلن رقص شکوفه ها ایمان ملکی

نت بردی از یادم مصطفی گرگین‌زاده دلکش⁩ آوانگاری نیما فریدونی

نت بردی از یادم مصطفی گرگین‌زاده دلکش⁩ آوانگاری نیما فریدونی

نت بردی از یادم آواز بیات اصفهان مصطفی گرگین‌زاده پرویز خطیبی دلکش⁩
این نت در اواز بیات اصفهان می، سل، دو و ر تهیه شده‌است.
بردی از یادم دادی بر بادم با یادت شادم
دل به‌تو دادم دردام افتـادم از غم آزادم
دل به‌تو دادم ، فتادم به بند ای‌گل براشک خونینم بخند
سـوزم از سـوز نگاهت هنـوز چشم من باشد به‌راهت هنوز } الف
{ چه شدآن همه پیمان ….. که ازآن لب خندان …..
بشنیدم و هرگز خبری نشد ازآن
کی آیی به برم؟ ای شمع سحرم
دربزمم نفسی بنشین تاج سرم تا ازجان‌گذرم
پا به سرم نه جان به تنم ده چون به‌سرآمد عمر بی‌ثمرم
نشسته بردل غبار غم زان که من دردیار غم گشته‌ام غمگسار غم
امید اهل وفا تویی رفتـه راه خطـا تـویـی آفت جان ما تویی
«بردی از یادم» تصنیفی دو صدایی با خوانندگی دلکش و ویگن است. آهنگساز این قطعه مصطفی گرگین‌زاده و ترانه‌سرای آن پرویز خطیبی است.
یکی دیگر از اجراهای شناخته شدهٔ این قطعه با تنظیم مهدی خالدی و اجرای هایده و هوشمند عقیلی ضبط شده‌است. در برخی منابع به اشتباه از مهدی خالدی و ناصر زرآبادی به عنوان آهنگساز این اثر نام برده شده‌است.


ترانه ماندگار بردی از یادم از دلکش و ویگن

بردی از یادم ، ویگن

شد خزان عشق جواد بدیع‌زاده نیما فریدونی سه‌تار

شد خزان عشق جواد بدیع‌زاده نیما فریدونی سه‌تار


خزان عشق شد خزان جواد بدیع زاده سه‌تار نیما فریدونی

خزان عشق شد خزان جواد بدیع زاده سه‌تار نیما فریدونی


تصانیف و قطعات دوره ی ابتدایی سه تار نیما فریدونی شد خزان جواد بدیع زاده

تصانیف و قطعات دوره ی ابتدایی سه تار نیما فریدونی شد خزان جواد بدیع زاده


16 – Shod Khazan-Javad Badi Zadeh.mp3

متن شعر شد خزان
محمدحسن معیری ( زادهٔ ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۲۸۸ در تهران – درگذشتهٔ ۲۴ آبان ماه ۱۳۴۷ در تهران) با تخلص رهی از غزلسرایان معاصر ایران و از ترانه سرایان و تصنیف سرایان به نام هست. از ترانه های سروده شده به وسیله او میتوان « شد خزان »،« شب جدایی»،« کاروان» و« مرغ حق» را اسم برد. شعرهای وی تحت تأثیر سعدی( که بيش ترین تأثیر را در وی گذاشته هست)، حافظ، نظامی، صائب و مولوی است.
شعر شد خزان:
خزان عشق یا شد خزان از جمله ترانه های معروف و به یاد ماندنی فارسی با متنی عاشقانه از رهی معیری هست که اولین بار در سال ۱۳۱۳ با آهنگسازی و صدای جواد بدیع زاده اجرا گردید و از معدود آهنگ های خاطره انگیزی هست که با گذشت بیش از ۸۰ سال تا به حال جاذبهٔ خود را در بین مردم حفظ نموده است. این ترانه سالها بعد به وسیله خوانندگانی چون غلامحسین بنان و هوشمند عقیلی مهر نیز بازخوانی شده است.
در بعضی از آثار تلویزیونی و سینمایی ایران، کارگردانان براي ایجاد تم دوران پهلوی و حال و هوای زمان قبل از پخش این ترانه با صدای بدیع زاده استفاده کرده اند .
متن ترانه ” شد خزان” :
شد خزان گلشن آشنایی بازم آتش به جان زد جدایی
عمر من ای گل طی شد بهر تو وز تو ندیدم جز بدعهدی و بی‌وفایی
با تو وفا کردم تا به تنم جان بود عشق و وفاداری با تو چه دارد سود
آفت خرمن مهر و وفایی نوگل گلشن جور و جفایی
از دل سنگت آه
دلم از غم خونین است روش بختم این است
از جام غم مستم دشمن می‌پرستم
تا هستم
تو و مست از می به چمن چون گل خندان از مستی بر گریهٔ من
با دگران در گلشن نوشی می من ز فراقت ناله کنم تا کی
تو و می چون لاله کشیدن‌ها من و چون گل جامه دریدن‌ها
به رقیبان خواری دیدن‌ها
دلم از غم خون کردی چه بگویم چون کردی
دردم افزون کردی
برو ای از مهر و وفا عاری برو ای عاری ز وفاداری
که شکستی چون زلفت عهد مرا
دریغ و درد از عمرم که در وفایت شد طی
ستم به یاران تا چند جفا به عاشق تا کی
نمی‌کنی ای گل یک دم یادم که همچو اشک از چشمت افتادم
تا کی بی‌تو بود از غم خون دل من
آه از دل تو
گر چه ز محنت خوارم کردی با غم و حسرت یارم کردی
مهر تو دارم باز
بکن ای گل با من هر چه توانی ناز
کز عشقت می‌سوزم باز

مرغ سحر مرتضی نی‌داوود سه‌تار نیما فریدونی

مرغ سحر مرتضی نی‌داوود سه‌تار نیما فریدونی


مرغ سحر مرتضی نی‌داوود براساس اجرای ملوک ضرابی نیما فریدونی سه‌تار

مرغ سحر مرتضی نی‌داوود براساس اجرای ملوک ضرابی نیما فریدونی سه‌تار


تصنیف مرغ سحر | مرتضی نی داود | آموزش و اجرا با تار نیما فریدونی | تیر 1394

تصنیف مرغ سحر| مرتضی نی داود | آموزش و اجرا با سه تار نیما فریدونی | تیر 1394


مرغ سحر مرتضی نی داود . سه تار نیما فریدونی.mp4

مرغ سحر مرتضی نی داود . سه تار نیما فریدونی.mp4


تصانیف و قطعات دوره ی ابتدایی سه تار نیما فریدونی مرغ سحر مرتضی نی داود

تصانیف و قطعات دوره ی ابتدایی سه تار نیما فریدونی مرغ سحر مرتضی نی داود


کلاس درس نیما فریدونی آموزش سه تار ضبط شده توسط ملیحه نوروزی 21

کلاس درس نیما فریدونی آموزش سه تار ضبط شده توسط ملیحه نوروزی 21


سه تار نیما فریدونی تصنیف مرغ سحر مرتضی نی داوود

سه تار نیما فریدونی تصنیف مرغ سحر مرتضی نی داوود


کتاب آموزش سه تار 1 جلال ذوالفنون سه تار نیما فریدونی ماهور مرغ سحر 30 بهار1391

کتاب آموزش سه تار 1 جلال ذوالفنون سه تار نیما فریدونی ماهور مرغ سحر 30 بهار1391


کتاب آموزش سه تار 1 جلال ذوالفنون سه تار نیما فریدونی ماهور مرغ سحر2 33 بهار1391

کتاب آموزش سه تار 1 جلال ذوالفنون سه تار نیما فریدونی ماهور مرغ سحر2 33 بهار1391


کتاب آموزش سه تار1،جلال ذوالفنون،مرغ سحردوم،46، آموزش سه تار نیما فریدونی،شهریور94

کتاب آموزش سه تار1،جلال ذوالفنون،مرغ سحردوم،46، آموزش سه تار نیما فریدونی،شهریور94


کتاب آموزش سه تار1،جلال ذوالفنون،مرغ سحر1 ،40، آموزش سه تار نیما فریدونی،شهریور94

کتاب آموزش سه تار1،جلال ذوالفنون،مرغ سحر1 ،40، آموزش سه تار نیما فریدونی،شهریور94


۳۴ مرغ سحر مرتضی نی‌داوود تار و ترانه نیما فریدونی سه‌تار.mp4

۳۴ مرغ سحر مرتضی نی‌داوود تار و ترانه نیما فریدونی سه‌تار.mp4


23 – Morghe Sahar-Morteza Neydavud.mp3


45-Tasnife Morghe Sahar Morteza Ney Davud.mp3


30-Mahur-Morghe Sahar-Nima Fereidooni.mp3


33-Mahur-Morghe Sahar2-Nima Fereidooni.mp3

«مرغ سحر» نام تصنیف مشهوری از ساخته‌های مرتضی نی‌داوود در دستگاه ماهور و شعر ملک‌الشعرای بهار است. نخستین بار این تصنیف را جلال تاج اصفهانی خواند و بعد با صدای ملوک ضرابی و قمرالملوک وزیری به روی صفحه گرامافون آمد و پس از آن با صدای بسیاری از خوانندگان ایرانی اجرا شد. تصنیف «مرغ سحر» به لحاظ داشتن مضمونی سیاسی- اجتماعی و زبان حال ملت بودن و نیز ارزش‌های موسیقایی و ادبی یکی از ماندگارترین تصنیف‌های موسیقی معاصر ایران به‌شمار می‌رود. تصنیف مرغ سحر را می‌توان سرود شکست آرمان‌ها و شعارهای انقلاب مشروطه دانست.
در هفتم تیر ۱۳۰۶، روزنامه ناهید که در زمینه طنز مطالبی را منتشر می‌کرد جشنی به مناسبت آغاز هفتمین سال انتشار خود بر پا کرد و «تصنیف در ماهور» به عنوان «اثر طبع یکی از استادان سخن» در آن جشن احتمالاً توسط ایران‌الدوله هلن اجرا شد که متن آن را پیوست اولین شماره سال هفتم کردند. محل اجرا هم «باغ آقای سهم الدوله» بود. این تصنیف، بعدها «مرغ سحر» یا «ناله مرغ سحر» نام گرفت و سُراینده آن نیز از پرده ابهام خارج شد و آن را معرفی کردند که ملک‌الشعرای بهار بود. سپس این تصنیف با صدای ملوک ضرابی و بعد با صدای قمرالملوک وزیری اجرا شد که با استقبال مواجه شد. آهنگ این اثر، در دستگاه ماهور، از مرتضی نی‌داوود است.
نخستین ضبط این اثر بر روی صفحه‌های پولیفون، در پاییز سال ۱۳۰۶ خورشیدی، با صدای ملوک ضرابی کاشانی و تار مرتضی نی‌داوود انجام شد.
با این که مرغ سحر در سال‌های اولیه به قدرت رسیدن رضا شاه پهلوی و در اعتراض به وی روی صفحه ضبط و منتشر شده اما تا چندین دهه، چندان صدایی از آن به گوش نمی‌رسید تا اینکه در سال‌های دهه پنجاه خورشیدی با آغاز فصل تازه ترانه اعتراضی، مرغ سحر بار دیگر جان گرفت.
بیشتر اجراهای مختلف مرغ سحر در چهار دهه گذشته به آنچه مرتضی نی داوود ساخت وفادار مانده و کمابیش همگان به همان شیوه ملوک ضرابی این ترانه را اجرا کرده‌اند. از اجرای هنگامه اخوان همراه با تار محمدرضا لطفی در برنامه گلهای تازه رادیو ایران به‌عنوان نزدیکترین اجرا به شیوه قمر یاد می‌شود. برخی آهنگسازان هم این ترانه را در همان ساختار سنتی اما به شیوه‌ای مدرن‌تر تنظیم کرده‌اند که شاید موفق ترینشان فرامرز پایور باشد. پایور مرغ سحر را با سازبندی (ارکستراسیون) منحصر به فرد خود و به شکل چپ کوک (ماهور فا) برای صدای نادر گلچین تنظیم کرد که در برنامه گلهای تازه از رادیو ایران پخش شد و از اجراهای موفق این ترانه شد. تنظیم دیگری هم (احتمالاً توسط جهانبخش پازوکی) انجام گرفت که در آن شیوه هم‌آوایی (هارمونی دو صدایی) به کار رفته و با صدای هوشمند عقیلی ضبط شده‌است.
پیش از انقلاب، با جایگزینی شعر دیگری به جای شعر محمدتقی بهار اجرایی دوصدایی با صدای عبدالوهاب شهیدی و پوران و تنظیم جواد معروفی منتشر شد که توفیق چندانی پیدا نکرد.
گروه کیوسک و محسن نامجو هم در سال ۱۳۸۹ اجرایی چندصدایی از مرغ سحر را ارائه دادند که ضرب‌آهنگ ترانه در آن تغییر یافت و بم‌ترین گام برای آن انتخاب شد (ماهور لا). این اجرا با اینکه از لحاظ سازبندی و چندصدایی بودن متفاوت بود ولی همچنان در چارچوب سنتی باقی ماند. یکی از متفاوت‌ترین اجرای مرغ سحر را سال‌ها پیش فرهاد مهراد عرضه کرد. وی با همراهی گیتار، این ترانه را با شیوه و بیانی جدید و متفاوت اجرا کرد.
محمدرضا شجریان در بسیاری از کنسرت‌های خود مرغ سحر را اجرا کرده‌است که یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف تاریخی است. شجریان به خواست مردم این تصنیف را در اغلب کنسرت‌های خود اجرا می‌کند. او تا کنون در کنسرت‌های رسمی خود بند دوم این شعر را اجرا نکرده‌است.
محبوبیت این تصنیف تا به حدی است که خوانندگان موسیقی پاپ نیز آن را اجرا کرده‌اند، از جمله گوگوش در سال ۱۳۹۳ در کنسرتش در ومبلی لندن ترانه مرغ سحر را با تنظیم بابک امینی در سبک پاپ بازخوانی کرد.[۷] ماندگاری مرغ سحر را باید در مضمون اجتماعی-سیاسی آن جستجو کرد که در هر دوره‌ای در ایران به گونه‌ای مصداق پیدا می‌کند.
زمان سرودن تصنیف
اعلان اولین اجرای مرغ سحر
این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده‌است. اسماعیل نواب صفا، ترانه‌سرا، نالهٔ مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به «حوادث دوران محمدعلی‌شاه و به توپ بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس» انگاشته‌است. وی با اشاره به روایتی از زبان موسی نی داود، می‌افزاید: «درغیر این‌صورت، رضاشاه پس از شنیدن این شعر و آهنگ، مجریان آن را مورد محبت قرار نمی‌داد». هرچند رضاشاه به بازماندگان خودکامگی محمدعلی‌شاهی محبت داشت. وانگهی، از زبان یکی از دو برادر سازنده آهنگ مرغ سحر، می‌گوید: «…در واقع ترانه‌ایست که استاد بهار برای مخالفت با رضاشاه سروده‌است» که این سخن با آن سخن متضاد است.
مرغ سحر جایگاهی ویژه در تاریخ موسیقی ایران دارد و یادآور یکی از مقاطع مهم تاریخ معاصر ایران است، و این زمانی است که با تلاقی هنر و سیاست مقدمات تولد ترانه اعتراضی شکل می‌گیرد. مرغ سحر در واقع بازتاب صدای روشنفکرانی بود که سرشار از ناامیدی بودند، و حکایت از روزگاری می‌کرد که ایران از هرج و مرج یه سمت استبداد می‌رفت و صداهای آزادیخواهانه در آن خفه شود. کامیار عابدی، پژوهشگر ادبیات معاصر معتقد است که مرغ سحر، ترانه شکست آرمانها و شعارهای انقلاب مشروطه و متأثر از شعارهای پیروان مرام اشتراکی در فضای برخاسته پس از انقلاب کمونیستی اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه است.
به هر حال دربارهٔ زمان سرودن این ترانه باید گفت که بهار در آن ایام به نثر و نظم سخن‌هایی دربارهٔ دوره مشروطه‌خواهی گفته و از سروده‌های آزادی‌خواهانه خود یاد کرده‌است. البته در آن‌ها هیچ اشاره‌ای به ترانهٔ مرغ سحر دیده نمی‌شود. وانگهی، در سال ۱۳۰۶ که این ترانه نخستین بار اجرا شد، نام سُراینده‌اش را پنهان داشتند. کسانی هم سُرایش آن را به دورهٔ زندان یا پس از زندان و تبعید بهار منسوب کرده‌اند که به‌کلی نادرست است و در آن هنگام، شاعر ـ اگر چه مغضوب دستگاه بود ـ هنوز نمایندگی مجلس را بر عهده داشت.
مرغ سحر با نقطه عطف مهمی در تحول فرهنگ معاصر ایرانی نیز همراه بود. در اجرای عمومی این ترانه، قمرالملوک وزیری بی‌حجاب روی صحنه رفت و آواز خواند. با وجود آنکه نظمیه تهران برای کنسرت مجوز صادر کرده بود اما قمر را به محض خروج از گراند هتل، محل اجرای کنسرت، دستگیر و به کلانتری بردند و از او تعهد کتبی گرفتند که دیگر کنسرت ندهد و بی‌حجاب به جایی نرود.
متن شعر
متن ترانهٔ ملک‌الشعراء بهار که در تصنیف خوانده می‌شود، این است:
مرغ سحر ناله سر کن داغ مرا تازه‌تر کن
ز آهِ شرربار این قفس را بَرشِکَن و زیر و زِبَر کن
بلبلِ پَربسته ز کنجِ قفس درآ نغمهٔ آزادیِ نوع بشر سَرا
وَز نفسی عرصهٔ این خاک توده[الف] را پرشرر کن، پر شرر کن
ظلم ظالم، جور صیاد آشیانم داده بر باد
ای خدا، ای فلک، ای طبیعت شام تاریک ما را سحر کن[ب]
نوبهار است، گل به‌بار است ابر چشمم ژاله‌بار است
این قفس، چون دلم، تنگ و تار است
شعله فکن در قفس ای آهِ آتشین دستِ طبیعت گُلِ عمر مرا مچین
جانبِ عاشق نِگَه ای تازه گل از این بیشتر کن، بیشتر کن، بیشتر کن
مرغ بی‌دل، شرح هجران مختصر، مختصر کن
عمر حقیقت به‌سر شد عهد و وفا بی‌اثر شد
نالهٔ عاشق، ناز معشوق هر دو دروغ و بی‌ثمر شد
راستی و مهر و محبت فسانه شد قول و شرافت همگی از میانه شد
از پی دزدی، وطن و دین بهانه شد دیده تر شد! دیده تر شد!
جور مالک، ظلم ارباب زارع از غم گشته بی‌تاب
ساغر اغنیا پُر میِ ناب جام ما پُر ز خون جگر شد
ای دل تنگ ناله سر کن از قوی دستان حذر کن
از مساوات صرف نظر کن
ساقی گل‌چهره بده آب آتشین پردهٔ دلکش بزن ای یار دلنشین
ناله برآر از قفس ای بلبل حزین
کز غم تو، سینهٔ من پُرشرر شد، پُرشرر شد
ساختار تصنیف
تصنیف، لحنی انقلابی دارد و بیان آن، هم‌چون اغلب اشعار بهار ساده و غنی است.
شعر تصنیف مرغ سحر مانند بسیاری از تصنیف‌های آن زمان دارای دو بند است. بند اول بیشتر شاعرانه است در حالی‌که بند دوم دارای اشارات و مضمون صریح سیاسی و اجتماعی است. بند دوم به جز در اجراهای آوازی بسیار قدیمی در دوران جدید به صورت آواز یا دکلمه استفاده نشده‌است. ملک‌الشعرا در بند اول دربارهٔ تلخی‌های اجتماعی با زبانی تمثیلی سخن می‌گوید و در واقع شنونده را برای شنیدن خبر نهایی آماده می‌کند و در بند دوم مجموعه‌ای از اخبار و اطلاعات تلخ چون تمام شدن عمر حقیقت و عهد و وفا را به مخاطب منتقل می‌کند.
شعر مرغ سحر، گفتگویی میان شاعر و مرغی در قفس است که هر دو مأیوس و ناامیدند. شاعر از بلبل پربسته می‌خواهد از کنج قفس بیرون آید و نغمه بسراید اما مرغ محبوس به‌جای نغمه آزادی، آه و ناله سر می‌دهد تا آنجا که شاعر به‌تنگ می‌آید و از او می‌خواهد که بس کند.
شعر و آهنگ، در مرغ سحر با دقتی هنرمندانه به هم پیوند خورده و دوشادوش یکدیگر حرکت می‌کنند. زبان کمابیش روشنفکرانه بهار به واسطه موسیقی روان نی‌داوود، حتی برای مردم عادی دلپذیر و دریافتنی شده‌است. مرتضی نی‌داوود در خصوص این هماهنگی طی مصاحبه‌ای عنوان کرد که شاید بیش از ۲۰ مرتبه بنده برای مرحوم ملک الشعرای بهار آهنگ را نواختم و این آهنگ را ایشان حفظ کرده که بتواند در قالب این آهنگ چه شعری بگوید.
خوانندگان تصنیف
قمرالملوک وزیری
ملوک ضرابی
ایران‌الدوله هلن
جلال‌ تاج اصفهانی
محمدرضا شجریان
شکیلا
سیما بینا
نادر گلچین
هنگامه اخوان
همایون شجریان
فاضل جمشیدی
سالار عقیلی
محمد گلریز[نیازمند منبع]
فرهاد مهراد
محسن نامجو
هوشمند عقیلی
گوگوش
سعید مدرس
رضا صادقی
یادداشت
در برخی اجراها از جمله اجرای هنگامه اخوان این بخش «خاک تیره» خوانده شده‌است.
یزدان بخش قهرمان از قول ملک‌الشعرا بهار می‌گفت: تصنیف مرغ سحر را ساخته بودم و در آن قسمت از آهنگ که می‌گویم «شام تاریک ما را سحر کن»، ابتدا گفته بودم: «شام من، شام من را سحر کن». یک شب شنیدم رهگذری به شام من شام من می‌گوید «شام تاریک من را سحر کن» و من دیدم چه کلمهٔ مناسبی را همین مرد رهگذر که میزان سوادش هم معلوم نیست انتخاب کرده؛ در حالی که من توجه نداشته‌ام و شعر را، به همین شکل اصلاح کردم
منابع
مرضیه جعفری. «مرغ سحر». وبگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
کامیار عابدی (مرداد ۱۳۹۰). «در انتظارِ سحر (تحلیلی از ترانه مرغ سحر ملک‌الشّعرا بهار)». مهرنامه شماره ۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱ مهر ۱۳۹۴.
«در باره ی ترانه ی مرغ سحر». ملک الشعرا بهار سایت رسمی. ۱۹۲۱-۰۴-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۳.‏
پروین، ناصرالدین
«آیا صفحهٔ «مرغ سحر» با صدای قمرالملوک وزیری وجود دارد؟». وبگاه صفحه سنگی. ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
مهرداد فرهمند. «گوگوش و مرغ سحر». وب‌سایت بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۵.
«حرفی برای گفتن (٣): مرغ سحر». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
«از «مرغ سحر» نی داود تا «مرغ سحر» معروفی». اخبار روز. ٣۰ آوریل ۲۰۱٣. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
کامیار عابدی (مهر ۱۳۹۰)، در انتظار سحر مهرنامه، شماره ۱۴
ناصرالدین پروین (مهر و آبان ۱۳۸۵). «ترانه مرغ سحر». مجله بخارا شماره ۵۵. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
بهار (ملک‌الشعرا)، محمدتقی (خرداد ۱۳۲۹). «مرغ سحر (تصنیف)». مجلهٔ یغما شمارهٔ ۲۵. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۴.
«گنجور» ملک‌الشعرای بهار» گزیده اشعار» تصنیف مرغ سحر». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۲-۱۶.
«مرغ سحر ناله سر کن / نگاهی به شعر و زندگی ملک الشعرای بهار». ماهنامه پرسمان، شماره ۴۳. فروردین ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
«سراینده تصنیف «مرغ سحر» کیست؟». خبرگزاری کتاب ایران. ۱۶ آبان ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۴.
«مرغ سحر موسیقی ایران». وبگاه انجمن کلیمیان تهران. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۵.
حسینی دهکردی, مرتضی; لولویی, پروین. “MORḠ-ESA ḤAR”. ایرانیکا.
دیوان اشعار ملک‌الشعرای بهار. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
ناصرالدین پروین (مهر و آبان ۱۳۸۵). «ترانه مرغ سحر». مجله بخارا شماره ۵۵. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

‎⁨نت مرغ سحر مرتضی نی‌داوود آوانگاری نیما فریدونی

‎⁨نت مرغ سحر مرتضی نی‌داوود آوانگاری نیما فریدونی

‎⁨نت مرغ سحر مرتضی نی‌داوود قمرالملوک وزیری ماهور آوانگاری نیما فریدونی و ایمان ملکی
این نت در دستگاه ماهور مایه دو، سل، ر و سی‌بمل تهیه شده‌است.
در این محصول اجرای مرغ سحر توسط محمدرضا لطفی و هنگامه اخوان و بیژن کامکار نیز آوانگاری شده‌است.


Shajariyan – Morghe Sahar -استاد محمدرضا شجریان – مرغ سحر

مرغ سحر مرتضی نی‌داوود محمدرضا شجریان ماهور.mp4

مرغ سحر نام تصنیف مشهوری از ساخته‌های مرتضی نی‌داوود در دستگاه ماهور و شعر ملک‌الشعرای بهار است. نخستین بار این تصنیف را ملوک ضرابی و بعد قمرالملوک وزیری اجرا کرد و پس از آن با صدای بسیاری از خوانندگان ایرانی اجرا شد. تصنیف «مرغ سحر» به لحاظ داشتن مضمونی سیاسی-اجتماعی و زبان حال ملت بودن و نیز ارزش‌های موسیقیایی و ادبی یکی از ماندگارترین تصنیف‌های موسیقی معاصر ایران به شمار می‌رود. تصنیف مرغ سحر را می‌توان سرود شکست آرمان‌ها و شعارهای انقلاب مشروطه دانست.
یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف از محمدرضا شجریان است که اغلب به خواست مردم در کنسرت‌های شجریان به گوش می‌رسد.
مرغ سحر
صدای ملوک ضرابی و تار مرتضی نی‌داوود
در هفتم تیر ۱۳۰۶، روزنامه ناهید که در زمینه طنز مطالبی را منتشر می‌کرد جشنی به مناسبت آغاز هفتمین سال انتشار خود بر پا کرد و «تصنیف در ماهور» به عنوان «اثر طبع یکی از اساتید سخن» درآن جشن اجرا شد که متن آن را پیوست اولین شماره سال هفتم کردند. محل اجرا هم «باغ آقای سهم الدوله» بود. این تصنیف، بعدها «مرغ سحر» یا «ناله مرغ سحر» نام گرفت و سُراینده آن نیز از پرده ابهام خارج شد و آن را معرفی کردند که ملک‌الشعرای بهار بود. سپس این تصنیف با صدای ملوک ضرابی و بعد با صدای قمرالملوک وزیری اجرا شد که با استقبال مواجه شد. آهنگ این اثر، در دستگاه ماهور، از مرتضی نی‌داوود است.
نخستین ضبط این اثر بر روی صفحه‌های پولیفون، در پاییز سال ۱۳۰۶ خورشیدی، با صدای ملوک ضرابی کاشانی و تار مرتضی نی‌داوود انجام شد.
با این که مرغ سحر در سالهای اولیه به قدرت رسیدن رضا شاه پهلوی و در اعتراض به وی روی صفحه ضبط و منتشر شده اما تا چندین دهه، چندان صدایی از آن به گوش نمی‌رسید تا اینکه در سالهای دهه پنجاه خورشیدی با آغاز فصل تازه ترانه اعتراضی، مرغ سحر بار دیگر جان گرفت.
بیشتر اجراهای مختلف مرغ سحر در چهار دهه گذشته به آنچه مرتضی نی داوود ساخت وفادار مانده و کمابیش همگان به همان شیوه ملوک ضرابی این ترانه را اجرا کرده‌اند. از اجرای هنگامه اخوان همراه با تار محمدرضا لطفی در برنامه گلهای تازه رادیو ایران به‌عنوان نزدیکترین اجرا به‌شیوه قمر یاد می‌شود. برخی آهنگسازان هم این ترانه را در همان ساختار سنتی اما به شیوه‌ای مدرن‌تر تنظیم کرده‌اند که شاید موفقترینشان فرامرز پایور باشد. پایور مرغ سحر را با سازبندی (ارکستراسیون) منحصر به فرد خود و به شکل چپ کوک (ماهور فا) برای صدای نادر گلچین تنظیم کرد که در برنامه گلهای تازه از رادیو ایران پخش شد و از اجراهای موفق این ترانه شد. تنظیم دیگری هم (احتمالا توسط جهانبخش پازوکی) انجام گرفت که در آن شیوه هم‌آوایی (هارمونی دو صدایی) به کار رفته و با صدای هوشمند عقیلی ضبط شده است.[۵]
پیش از انقلاب، با جایگزینی شعر دیگری به جای شعر محمدتقی بهار اجرایی دوصدایی با صدای عبدالوهاب شهیدی و پوران و تنظیم جواد معروفی منتشر شد که توفیق چندانی پیدا نکرد.
گروه کیوسک و محسن نامجو هم در سال ۱۳۸۹ اجرایی چندصدایی از مرغ سحر را ارائه دادند که ضرب‌آهنگ ترانه در آن تغییر یافت و بم‌ترین گام برای آن انتخاب شد (ماهور لا). این اجرا با اینکه از لحاظ سازبندی و چندصدایی بودن متفاوت بود ولی همچنان در چارچوب سنتی باقی ماند. یکی از متفاوت‌ترین اجرای مرغ سحر را سالها پیش فرهاد مهراد عرضه کرد. وی با همراهی گیتار، این ترانه را با شیوه و بیانی جدید و متفاوت اجرا کرد.
محمدرضا شجریان در بسیاری از کنسرت‌های خود مرغ سحر را اجرا کرده است که یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف تاریخی است. شجریان به خواست مردم این تصنیف را در اغلب کنسرت‌های خود اجرا می‌کند. او تا کنون در کنسرت‌های رسمی خود بند دوم این شعر را اجرا نکرده است.
محبوبیت این تصنیف تا به حدی است که خوانندگان موسیقی پاپ نیز آن را اجرا کرده‌اند، از جمله گوگوش در سال ۱۳۹۳ در کنسرتش در ومبلی لندن ترانه مرغ سحر را با تنظیم بابک امینی در سبک پاپ بازخوانی کرد. ماندگاری مرغ سحر را باید در مضمون اجتماعی-سیاسی آن جستجو کرد که در هر دوره‌ای در ایران به گونه‌ای مصداق پیدا می‌کند.
زمان سرودن تصنیف
اعلان اولین اجرای مرغ سحر
این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده است. اسماعیل نواب صفا، ترانه‌سرا، نالهٔ مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به «حوادث دوران محمدعلی‌شاه و به توپ بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس» انگاشته است. وی با اشاره به روایتی از زبان موسی نی داود، می‌افزاید: «درغیر این‌صورت، رضاشاه پس از شنیدن این شعر و آهنگ، مجریان آن را مورد محبت قرار نمی‌داد». هرچند رضاشاه به بازماندگان خودکامگی محمدعلی‌شاهی محبت داشت. وانگهی، از زبان یکی از دو برادر سازنده آهنگ مرغ سحر، می‌گوید: «…در واقع ترانه‌ایست که استاد بهار برای مخالفت با رضاشاه سروده است» که این سخن با آن سخن متضاد است.
مرغ سحر جایگاهی ویژه در تاریخ موسیقی ایران دارد و یادآور یکی از مقاطع مهم تاریخ معاصر ایران است، و این زمانی است که با تلاقی هنر و سیاست مقدمات تولد ترانه اعتراضی شکل می‌گیرد. مرغ سحر در واقع بازتاب صدای روشنفکرانی بود که سرشار از ناامیدی بودند، و حکایت از روزگاری می‌کرد که ایران از هرج و مرج یه سمت استبداد می‌رفت و صداهای آزادیخواهانه در آن خفه شود.[۵] کامیار عابدی، پژوهشگر ادبیات معاصر معتقد است که مرغ سحر، ترانه شکست آرمانها و شعارهای انقلاب مشروطه و متأثر از شعارهای پیروان مرام اشتراکی در فضای برخاسته پس از انقلاب کمونیستی اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه است.
به هر حال دربارهٔ زمان سرودن این ترانه باید گفت که بهار در آن ایام به نثر و نظم سخن‌هایی دربارهٔ دوره مشروطه‌خواهی گفته و از سروده‌های آزادی‌خواهانه خود یاد کرده است. البته در آن‌ها هیچ اشاره‌ای به ترانهٔ مرغ سحر دیده نمی‌شود. وانگهی، در سال ۱۳۰۶ که این ترانه نخستین بار اجرا شد، نام سُراینده‌اش را پنهان داشتند. کسانی هم سُرایش آن را به دورهٔ زندان یا پس از زندان و تبعید بهار منسوب کرده‌اند که به‌کلی نادرست است و در آن هنگام، شاعر ـ اگر چه مغضوب دستگاه بود ـ هنوز نمایندگی مجلس را بر عهده داشت.
مرغ سحر با نقطه عطف مهمی در تحول فرهنگ معاصر ایرانی نیز همراه بود. در اجرای عمومی این ترانه، قمرالملوک وزیری بی‌حجاب روی صحنه رفت و آواز خواند. با وجود آنکه نظمیه تهران برای کنسرت مجوز صادر کرده بود اما قمر را به محض خروج از گراند هتل، محل اجرای کنسرت، دستگیر و به کلانتری بردند و از او تعهد کتبی گرفتند که دیگر کنسرت ندهد و بی‌حجاب به جایی نرود.
متن شعر
متن ترانهٔ ملک‌الشعراء بهار که در تصنیف خوانده می‌شود، این است:
بند یکم
مرغ سحر ناله سر کن، داغ مرا تازه‌تر کن
زآهِ شرربار این قفس را بَرشِکَن و زیر و زِبَر کن
بلبلِ پَربسته ز کنجِ قفس درآ، نغمهٔ آزادیِ نوع بشر سَرا
وَز نفسی عرصهٔ این خاک تیره ∗ را پرشرر کن
ظلم ظالم، جور صیاد آشیانم داده بر باد
ای خدا، ای فلک، ای طبیعت، شام تاریک ما را سحر کن∗
نوبهار است، گل به‌بار است، ابر چشمم ژاله‌بار است
این قفس، چون دلم، تنگ و تار است
شعله فکن در قفس ای آهِ آتشین
دستِ طبیعت گُلِ عمر مرا مچین
جانبِ عاشق نِگَه ای تازه گل از این، بیشتر کن
مرغ بی‌دل شرح هجران مختصر، مختصر کن
بند دوم
عمر حقیقت به‌سر شد، عهد و وفا بی‌اثر شد
نالهٔ عاشق، ناز معشوق، هر دو دروغ و بی‌ثمر شد
راستی و مهر و محبت فسانه شد
قول و شرافت همگی از میانه شد
از پی دزدی، وطن و دین بهانه شد
دیده تر شد!
جور مالک، ظلم ارباب، زارع از غم گشته بی‌تاب
ساغر اغنیا پُر میِ ناب، جام ما پُر ز خون جگر شد
ای دل تنگ ناله سر کن، از مساوات صرف‌نظر شد
ساقی گل‌چهره بده آب آتشین، پردهٔ دلکش بزن ای یار دلنشین
ناله برآر از قفس ای بلبل حزین
کز غم تو، سینهٔ من، پُرشرر شد، پُرشرر شد
ساختار تصنیف[ویرایش]
تصنیف، لحنی انقلابی دارد و بیان آن، هم‌چون اغلب اشعار بهار ساده و غنی است.
شعر تصنیف مرغ سحر مانند بسیاری از تصنیف‌های آن زمان دارای دو بند است. بند اول بیشتر شاعرانه است در حالی‌که بند دوم دارای اشارات و مضمون صریح سیاسی و اجتماعی است. بند دوم به جز در اجراهای آوازی بسیار قدیمی در دوران جدید به صورت آواز یا دکلمه استفاده نشده است. ملک‌الشعرا در بند اول دربارهٔ تلخی‌های اجتماعی با زبانی تمثیلی سخن می‌گوید و در واقع شنونده را برای شنیدن خبر نهایی آماده می‌کند و در بند دوم مجموعه‌ای از اخبار و اطلاعات تلخ چون تمام شدن عمر حقیقت و عهد و وفا را به مخاطب منتقل می‌کند.
شعر مرغ سحر، گفتگویی میان شاعر و مرغی در قفس است که هر دو مأیوس و ناامیدند. شاعر از بلبل پربسته می‌خواهد از کنج قفس بیرون آید و نغمه بسراید اما مرغ محبوس به‌جای نغمه آزادی، آه و ناله سر می‌دهد تا آنجا که شاعر به‌تنگ می‌آید و از او می‌خواهد که بس کند.
شعر و آهنگ، در مرغ سحر با دقتی هنرمندانه به هم پیوند خورده و دوشادوش یکدیگر حرکت می‌کنند. زبان کمابیش روشنفکرانه بهار به واسطه موسیقی روان نی‌داوود، حتی برای مردم عادی دلپذیر و دریافتنی شده است. مرتضی نی‌داوود در خصوص این هماهنگی طی مصاحبه‌ای عنوان کرد که شاید بیش از ۲۰ مرتبه بنده برای مرحوم ملک الشعرای بهار آهنگ را نواختم و این آهنگ را ایشان حفظ کرده که بتواند در قالب این آهنگ چه شعری بگوید.
خوانندگان تصنیف
قمرالملوک وزیری
ملوک ضرابی
ایران‌الدوله هلن
محمدرضا شجریان
شکیلا
سیما بینا
نادر گلچین
هنگامه اخوان
همایون شجریان
سالار عقیلی
محمد گلریز
فرهاد مهراد
محسن نامجو
هوشمند عقیلی
گوگوش
سعید مدرس
محمد ملک
پیمان
پاورقی
^ در برخی اجراها از جمله اجرای هنگامه اخوان این بخش «خاک تیره» خوانده شده است.
^ یزدان بخش قهرمان از قول ملک‌الشعرا بهار می‌گفت: تصنیف مرغ سحر را ساخته بودم و در آن قسمت از آهنگ که می‌گویم «شام تاریک ما را سحر کن»، ابتدا گفته بودم: «شام من، شام من را سحر کن». یک شب شنیدم رهگذری به شام من شام من می‌گوید «شام تاریک من را سحر کن» و من دیدم چه کلمهٔ مناسبی را همین مرد رهگذر که میزان سوادش هم معلوم نیست انتخاب کرده؛ در حالی که من توجه نداشته‌ام و شعر را، به همین شکل اصلاح کردم.