آتشی در نیستان جلال ذوالفنون شور دو نیما فریدونی سهتار
آتشی در نیستان جلال ذوالفنون شور دو نیما فریدونی سهتار
آتشی در نیستان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
آتشی در نِیِستان نام آلبومی است که بر پایهٔ همنوازی سهتار در سال ۱۳۶۷، با صدای شهرام ناظری و سرپرستی و آهنگسازی جلال ذوالفنون اجرا شدهاست. برخورداری از ریتم صحیح، متنی قوی و لحنی سوزان در این آلبوم، باعث شده تا آتشی در نیستان اثری بیبدیل باشد.[نیازمند منبع] آتشی در نیستان یکی از ماندگارترین آثار شهرام ناظری است.[نیازمند منبع] این آلبوم یکی از بهترین نمونهها در دستگاه شور و آواز ابوعطا است.[نیازمند منبع]
توضیح اثر
این آلبوم شامل ۵ قطعهاست:
سپیده: آواز در گوشه حجاز، همنواز آواز جلال ذوالفنون، شعر خیام
آتشی در نیستان: مقدمه و تصنیف، ساخته شهرام ناظری، شعر از مجذوب علیشاه کبود رآهنگی آتشی در نیستان به اشتباه بنام مجذوب علیشاه منتشر شده است. و در برخی سایتها بیت اول به غلط بجای عشقی اشکی نوشته شده است که اصل آن به این شرح میباشد.
یک شب آتش در نیستانی فتاد سوخت چون عشقی که بر جانی فتاد
یار مرا: قطعه ضربی حجاز، ساخته جلال ذوالفنون، شعر از مولانا
قطعه ضربی: بر مبنای ملودی محلی مازندران، ساختهٔ جلال ذوالفنون
آن کیست: بداههنوازی و بداهه خوانی بر مبنای لحن محلی مازندرانی، همنواز آواز: جلال ذوالفنون
ارغوان: تصنیف ساخته شهرام ناظری، شعر حافظ
عوامل اثر
جلال ذوالفنون: سه تار
علی ناظری: سه تار
سهیل ذوالفنون: سه تار
حسین یارا: سه تار
جواد ایمانی: سه تار
بیژن زنگنه: تنبک
بیژن کامکار: دف
منوچهر ریاحی ضبط موسیقی
جستارهای وابسته
شهرام ناظری
جلال ذوالفنون
منبع
تارنمای شهرام ناظری
پایگاه مجازی دلنوازها
نت شبنورد محمدرضا لطفی
این نت در آواز دشتی مایههای لا، سل و می تهیه شدهاست.
شب نورد ؛ محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان
شب نورد ؛ محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان
شبنورد
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
«شبنورد»
ترانه محمدرضا شجریان
از آلبوم چاووش ۲
فرمت تصنیف در دستگاه شور، آواز دشتی
تاریخ ضبط ۱۳۵۷
ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی
زمان ۵:۴۳
آهنگساز(ها) محمدرضا لطفی
ترانهسرا(ها) اصلان اصلانیان
تهیهکننده(ها) کانون فرهنگی و هنری چاووش
شَبنَوَرد نام یک قطعه موسیقی از ساختههای محمدرضا لطفی با شعری از اصلان اصلانیان و خوانندگی محمدرضا شجریان است.
ابیات
شب است و چهره ي ميهن سياهه نشستن در سياهي ها گناهه تفنگم را بده تا ره بجويم که هرکه عاشقه پايش به راهه برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه شب است و چهره ي ميهن سياهه نشستن در سياهي ها گناهه تفنگم را بده تا ره بجويم که هرکه عاشقه پايش به راهه برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر، دشمنم خونخواره امشب هواي خانه ظلمت باره امشب چراغي بر سر راهم بگيريد که ديو شهر شب بيداره امشب شب است و مادران شهر غمناک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک عزيزم داغدارم دست واکن به پا کن بيرق صبح طربناک شب است و مادران شهر غمناک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک عزيزم داغدارم دست واکن به پا کن بيرق صبح طربناک به عهد شب نظربين ها وفا کن برادرهاي عاشق را صدا کن بزن بر سينه ي شب تيري از نور گل خورشيد را مهمان ما کن به سيل صبح خواهان راه بستند به سيل صبح خواهان راه بستند هزاران سينه و سر را شکستند ولي مردم گرفته دست در دست ز چنگ ديو مردم خوار رستند برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه
تاریخچه
در سال ۱۳۵۰ ام/یرپرویز پویان، از بنیانگذاران سازمان چریکهای فدایی خلق ایران، پس از آنکه در محاصرهٔ نیروهای ساواک قرار گرفت، دست به خودکشی زد. اصلان اصلانیان شاعر و فعال سیاسی چپگرا که با امیرپرویز پویان دوست بود، به یادش شعری با عنوان «شبنورد» سرود که آن را در پنجمین شب از شبهای شعر گوته خواند.[۱]
در بحبوحهٔ انقلاب ۱۳۵۷ ایران، منزل مسکونی محمدرضا لطفی در محلهٔ امیرآباد تهران، در کنار بیمارستان هزار تختخوابی و نزدیک به میدان ۲۴ اسفند (میدان انقلاب)، کانون تظاهرات ضد حکومتی بود. در یکی از شبهای بهمن ۱۳۵۷ محمدرضا لطفی که با لباس آغشته به خون، خسته و پریشان به خانه بازمیگشت، در جستجوی شعری بود تا مناسب حال و هوای آن زمان باشد. او شعر «شبنورد» را یافت و همان شب ساز سهتار را برداشت و در آواز دشتی، موسیقی این تصنیف را ساخت. او خوانندگی این اثر را به محمدرضا شجریان پیشنهاد داد. پس از چند روز موسیقی این تصنیف، شبانه و به صورت مخفیانه در زیرزمین خانهٔ مسکونی محمدرضا لطفی توسط برخی از نوازندگان گروه شیدا ضبط شد و پس از آن در استودیو بل، به خوانندگی محمدرضا شجریان به اتمام رسید.[۲][۳] تا قبل از ۲۲ بهمن، گروههای عارف و شیدا زیر نظر کانون فرهنگی و هنری چاووش به تولید مخفیانه آثار موسیقی حماسی ادامه میدادند.[۴]
محمدرضا لطفی ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ یک روز پس از پیروزی انقلاب، با در دست داشتن ۲ سرود «شب نورد» با صدای محمدرضا شجریان و دکلمهٔ مهدی فتحی و «آزادی» با صدای شهرام ناظری، به پخش رادیو میرود. او در اینباره گفتهاست:[۴]
«من وارد اتاق پخش مستقیم شدم و یکی از گویندگان که دانشجوی تئاتر دانشکدهٔ ما بود به من خوشآمد گفت و روی کاغذ برایش نوشتم که دو اثر برای پخش آوردم. ایشان ورود مرا اعلام کردند و بلافاصله شبنورد را روی آنتن پخش کردند. این اولین کار موسیقی ایرانی بود که گروهی ایرانی آنرا به ملت هدیه میکرد»
ساختار و نام
این تصنیف در دستگاه شور، آواز دشتی ساخته شده و در آلبوم موسیقی چاووش ۲ منتشر شدهاست.[۵] نام اصلی شعر «شبنورد» است اما این اثر با نامهایی نظیر: «تفنگم را بده»، «چهرهٔ میهن سیاهه» و «برادر بیقراره» نیز شناخته میشود.[۱]
دستاندرکاران
شاعر: اصلان اصلانیان
آهنگساز: محمدرضا لطفی
خواننده: محمدرضا شجریان
دکلمه: مهدی فتحی
ضبط: ایرج حقیقی، استودیو بل
اجرا: گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی
نوازندگان:
زیدالله طلوعی، علی اکبر شکارچی، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، هادی منتظری، پشنگ کامکار، محمد فیروزی، اسماعیل صدقیآسا، محمدعلی درخشانی، بیژن کامکار، جمشید عندلیبی، بهمن رجبی[۶]
حواشی
با این که اصلان اصلانیان نام «امیرپرویز پویان» را در شعرش گنجاند، اما این مسئله مانع حاشیهها و تحریفهای تاریخی که پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در رابطه با این شعر صورت گرفت، نشد. حتی در جایی اعلام شد که اصلانیان شعر شبنورد را به یاد «کامران نجاتاللهی» سرودهاست، این در حالی است که اصلانیان این شعر را یک سال و سه ماه پیش از کشته شدن نجاتاللهی در شبهای شعر گوته خواند و نام امیرپرویز پویان را نیز در این بیت شعر آورد:[۱]
شب و دریای خوفانگیز و طوفان من و اندیشههای پاک «پویان»
آنچنان سرمست بودیم از چَرا عاقبت خود را طعامی ساختیم
منابع
«اصلان اصلانیان و اندوه همیشگی از «چهره سیاه میهن»». رادیو زمانه. ۲۰۱۸-۱۱-۳۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
«نغمهای در خانه امیرآباد». نغمهای در خانه امیرآباد (به انگلیسی). دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
««شب نورد»؛ نخستین هدیه اهالی موسیقی به انقلاب اسلامی- اخبار فرهنگی – اخبار تسنیم – Tasnim». خبرگزاری تسنیم – Tasnim. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
فرهنگ، امیر رستاق روزنامهنگار حوزه. «آواهای انقلابی؛ از مرکز حفظ و اشاعه موسیقی تا کانون چاووش». BBC News فارسی. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
«آلبوم چاووش دو – شبنورد». هم نوا. ۲۰۱۶-۰۸-۰۳. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹. بیش از یک پارامتر |پیوند بایگانی= و |archiveurl= دادهشده است (کمک); بیش از یک پارامتر |تاریخ بایگانی= و |archivedate= دادهشده است (کمک)
«شعرخوانی و تصنیف شب نورد (شجریان)». نوایاب. بایگانیشده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافتشده در ۹ آوریل ۲۰۲۰.
ربابی مستان سلامت میکنند تهمورس پورناظری نیما فریدونی تار
ربابی مستان سلامت میکنند تهمورس پورناظری نیما فریدونی تار
خواننده: بیژن کامکار، نجمه تجدد، مریم ابراهیمپور
مولوی » دیوان شمس » غزلیات
رو آن ربابی را بگو مستان سلامت میکنند
وان مرغ آبی را بگو مستان سلامت میکنند
وان میر ساقی را بگو مستان سلامت میکنند
وان عمر باقی را بگو مستان سلامت میکنند
وان میر غوغا را بگو مستان سلامت میکنند
وان شور و سودا را بگو مستان سلامت میکنند
ای مه ز رخسارت خجل مستان سلامت میکنند
وی راحت و آرام دل مستان سلامت میکنند
ای جان جان ای جان جان مستان سلامت میکنند
یک مست این جا بیش نیست مستان سلامت میکنند
ای آرزوی آرزو مستان سلامت میکنند
آن پرده را بردار زو مستان سلامت میکنند
خواننده: بیژن کامکار، نجمه تجدد، مریم ابراهیمپور
مولوی » دیوان شمس » غزلیات
رو آن ربابی را بگو مستان سلامت میکنند
وان مرغ آبی را بگو مستان سلامت میکنند
وان میر ساقی را بگو مستان سلامت میکنند
وان عمر باقی را بگو مستان سلامت میکنند
وان میر غوغا را بگو مستان سلامت میکنند
وان شور و سودا را بگو مستان سلامت میکنند
ای مه ز رخسارت خجل مستان سلامت میکنند
وی راحت و آرام دل مستان سلامت میکنند
ای جان جان ای جان جان مستان سلامت میکنند
یک مست این جا بیش نیست مستان سلامت میکنند
ای آرزوی آرزو مستان سلامت میکنند
آن پرده را بردار زو مستان سلامت میکنند
نادیده رخت
دستگاه موسیقی: همایون، آواز بیات اصفهان
شاعر و آهنگساز: منسوب به تاج السلطنه / علی اکبر شیدا
متن تصنیف
بر اساس اجرای رضاقلی خان تجریشی
نادیده رخت ای گل جانم شد دلم از دست
بی دامان او رفته جانم سامانم از دست
تو عشق سرشار منی / تو نازنین یار منی / تو نازنین ماه منی
من که میمیرم چرا دور از منی / خدا / من که میمیرم چرا دور از منی
بر اساس کتاب ردیفهای آوازی و تصنیفهای قدیمی به روایت عبدالله دوامی
نادیده رُخَت / در غم هجرت شده مشگل / جانم وای
ترسم که بمی / ترسم که / بمیرم نشود / مشگل من حل
تو نازنین یار منی / تو یار و غمخوار منی / من که میمیرم خدا / من که میسوزم چرا / دور از منی
روزم به تعب / بگذرد و شب به فراقت / جانم وای
زین هر دو شده زندگیام عاطل و باطل
تو نازنین یار منی / تو یار و غمخوار منی / من که میمیرم خدا / من که میسوزم چرا / دور از منی
آواز رضاقلی خان تجریشی (حسین طاهرزاده؟)، کمانچه باقرخان و ارگ مشیرهمایون شهردار
برخی منابع صوتی، تصویری و نوشتاری
آلبوم شش تصنیف قدیمی، خسرو انصاری، سعید کامجو، امیرحسین پورجوادی، مهرداد اعرابیفرد، موسسه ماهور، آهنگ شماره نوزده، در بیات اصفهان. و در بیپتونز.
آلبوم 186 تصنیف قدیمی، روایت عبدالله دوامی، صدای محسن کرامتی، کمانچه پریسا کاشفی، موسسه ماهور، در آواز بیات اصفهان، تصنیف شماره دوازده. و در بیپتونز.
آلبوم تصنیفهای قدیمی، مجید کیانی و شهرام کیانی، موسسه سروستاه، سیدی پنجم، آهنگ شماره پنج، در آواز بیات اصفهان.
آلبوم آوازهای طاهرزاده 1، موسسه ماهور، آهنگ آواز بیات اصفهان (ارگ مشیرهمایون شهردار)، آهنگ شماره بیست. و در بیپتونز.
آلبوم گشایش، بابک راحتی و آواز سجاد مهربانی، آهنگ شماره هشت.
آلبوم شیدا و نی 2، مسعود جاهد، بیژن کامکار و محمود فرهمندبافی، آهنگ شماره هجده.
آلبوم نگارینه، حسین علیشاپور، سیامک جهانگیری و رسول رهو، آهنگ شماره پانزده.
آلبوم راز باغ، سامان احتشامی و سیامک بنایی، آهنگ شماره سیزده.
آلبوم سروستان، محمد جلیل عندلیبی و نورالدین رضوی سروستانی، سروش، شماره سه.
آلبوم مجموعه موسیقی ایرانی، رضاقلی خان تجریشی (تصنیف 1)، موسسه آوای مهربانی، آهنگ شماره چهارده، آواز رضاقلی خان تجریشی، کمانچه باقرخان، همراه با ارگ.
کتاب ردیف آوازی و تصنیفهای قدیمی، روایت عبدالله دوامی، گردآوری فرامرز پایور، موسسه ماهور، چاپ دوم، 1378، در بیات اصفهان.