سرگشته تو ای پری کجایی همایون خرم همایون می‌کرن نیما فریدونی تار
سرگشته تو ای پری کجایی همایون خرم همایون می‌کرن نیما فریدونی تار
تو ای پری کجایی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
تو ای پری کجایی یا سرگشته ترانه مشهور و ماندگاری است با شعر هوشنگ ابتهاج (سایه)، ملودی و آهنگسازی همایون خرم در دستگاه همایون. نخستین بار با صدای حسین قوامی اجرا شد. در سال ۱۳۷۹ خورشیدی صاحب اثر قطعه استاد همایون خرم، کامبیز روشن روان را برای تنظیم ارکستر و محمد اصفهانی را به عنوان خواننده انتخاب کرد. ضبط استودیویی تحت نظارت خود او صورت پذیرفت، آن را در آلبوم تنها ماندم به همراه ۶ اثر دیگر منتشر کرد.[۱]
استاد همایون خرم در گفت وگویی که سید ابوالحسن مختاباد روزنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ موسیقی معاصر، با او در نشریه نگاه انجام داد، از چگونگی پدید آمدن این تصنیف می‌گوید:
«در منوچهری. خانه باصفایی بود با باغچه که شبش رفتم آنجا. شب قشنگی بود و برخی از کارهایی را که با دستگاه حرفهای شان ضبط کرده بودند گوش کردم. من خودم کارهایی را که مینوشتم و اجرا می‌کردم تنها یک بار گوش می‌کردم و دیگر هم فرصتی برای گوش دادن دوباره نداشتم و تاییدشان می‌کردم. هنگام گوش دادن به کارها آقای ابتهاج گفتد: «خیلی دلم می‌خواهد که روی یک آهنگی از شما شعر بسازم» من چیزی نگفتم اما وقتی به روی بالکن و هوای خوب و نسیم و باغچه و شب اواخر تابستان را دیدم گویی باران نت بود که می‌بارید. بلافاصله رفتم توی بالکن نشستم و این آهنگ را از بالا تا پایین نوشتم. حتی جواب‌های ارکستر پشت هم آمد واقعاً کمتر زمانی بود که یک آهنگ تمام و کمال به ذهن بیاید از صفر تا صدش و به همین دلیل است که برخی از دوستان و شنوندگانی که این کار را می‌شنوند می گویند این آهنگ زمینی نیست و من هم معتقدم که به بنده این آهنگ را دادند و «تو ای پری کجایی» الهامی بود که به من شد، الهامی که تمام و کمال آمد. آهنگ را برای ایشان اجرا کردم خیلی خوشحال شد و مشغول ساختن شعرش شد»[۲]
متن ترانه
شعر این ترانه بر اساس سروده هوشنگ ابتهاج به شرح زیر است:
شبی که آواز نی تو شنیدم چو آهوی تشنه پی تو دویدم
دوان دوان تا لب چشمه رسیدم نشانه‌ای از نی و نغمه ندیدم
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
من همه جا، پی تو گشته‌ام از مه و مهر، نشان گرفته‌ام
بوی تو را، ز گل شنیده‌ام دامن گل، از آن گرفته‌ام
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
دل من، سرگشته تو نفسم، آغشته تو
به باغ رؤیاها، چو گلت بویم در آب و آئینه، چو مهت جویم
تو ای پری کجایی؟
در این شب یلدا، ز پی‌ات پویم به خواب و بیداری، سخنت گویم
توای پری کجایی؟
مه و ستاره درد من می‌دانند که همچو من پی تو سرگردانند
شبی کنار چشمه پیدا شو میان اشک من چو گل وا شو
تو ای پری کجایی؟ که رخ نمی‌نمایی از آن بهشت پنهان، دری نمی‌گشایی
منابع
«اطلاعات آلبوم تنها ماندم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۸.
«توای پری کجایی چگونه ساخته شد؟ گفت و گو با استاد همایون خرم».
کتاب آثار استاد روح‌الله خالقی تصنیفات گلنوش خالقی انتشارات ماهور
عنوان: آثار استاد روح الله خالقی تصنیفات
نویسنده: گلنوش خالقی
انتشارات: ماهور
قطع: رحلی
تعداد صفحه: 468
تاریخ چاپ: اول1398
در این جلد آثار آهنگسازی استاد روح‌الله خالقی گردآوری شده است. این مجموعه شامل پارتیتورهای چهل و شش قطعه از آثار سازی و آوازی استاد خالقی است که اکثر آنها برای خواننده و ارکستر و تعدادی نیز برای ارکستر تنها ساخته شده‌اند و نیز قطعه‌ی سرود آزادی اثر گلنوش خالقی که به پدر تقدیم شده است.
فهرست:
آرزوی دل
آه سحر
آهنگ آذربایجان
امید زندگانی
بهار عشاق
پیمان شکن
تصنیف افشاری جام جم
تصنیف بیات ترک
جام جهان بین
چشم مست
چنگ رودکی
حالا چرا
خاطرات گذشته
خاموش
خواب و خیال
درآمد و مضراب شور
دل سودایی
رنگ سه کاه
رنگ شور
رنگ گلنوش
رنگ ماهور
رنگ مینا
رنگ همایون
رنگ یاسمن
رنگارنگ 1 و 2
روزگار جوانی
شب جوانی
شب هجران
شرقی شماره8
گل من کجایی
لاله خونین
مهرتو
مستی عاشقان
می ناب
نغمه های ماهور
نغمه های نوروزی
نغمه ی صفاهان
نغمه ی فروردین
نوبهار
وعده ی وصال
یار رمیده
سرود انجمن اخوت
سرود کارگران
سرود مژده
سرود میهن
ای ایران
سرود آزادی اثر گلنوش خالقی
شابک 9790802628465
نت از کفم رها ابوالقاسم عارف قزوینی افشاری آوانگاری نیما فریدونی و ایمان ملکی
در این محصول آوانگاری احمد جباریان از اجرای بانو مرضیه نیز قرار گرفته است.
این نت در آواز افشاری مایه‌های سل و ر تهیه شده‌است.
از کفم رها ابوالقاسم عارف قزوینی محمدرضا شجریان افشاری.mp4
Mohammadreza Shajarian – Tasnif Az Kafam Raha (محمدرضا شجریان – تصنیف از کفم رها)
عارف بنا به آنچه در دیوانش نوشته این تصنیف را پس از جدایی از «دوست وفادارش» استادعلی‌محمد معمارباشی بین قم و اصفهان ساخته است (سال ۱۳۲۹ ه.ق).
از کفم رها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
«از کفم رها»
ترانه عارف قزوینی
ژانر موسیقی سنتی ایرانی (در آواز افشاری)
آهنگساز(ها) عارف قزوینی
ترانه‌سرا(ها) عارف قزوینی
«از کفم رها شد قرار دل» یا به اختصار «از کفم رها» تصنیفی در یک بند از عارف قزوینی است که سال ۱۳۲۹ هجری قمری ساخته شد. اصل این تصنیف ۱۴ بیت دارد و در آواز افشاری آهنگسازی شده، اگرچه نسخهٔ دیگری از تصنیف نیز در آواز ابوعطا بعدها ضبط و منتشر شده است. خوانندگان مختلفی نظیر عبدالله دوامی، مرضیه، محمدرضا شجریان، سیما بینا، سیما مافیها، محمد معتمدی و مهدیه محمدخانی این تصنیف را به آواز خوانده‌اند، اگر چه معمولاً فقط چند بیت از آن را یکجا اجرا کرده‌اند.
از کفم رها از آثار شاخص و ستایش‌شدهٔ عارف است و نسخه‌ای از آن که به آواز عبدالله دوامی و ساز درویش‌خان در تفلیس ضبط شده بود، به عنوان یکی از مشهورترین صفحه‌های ضبط‌شده توسط دوامی شناخته می‌شود.
تاریخچه
تصنیف از کفم رها ساختهٔ عارف قزوینی (۱۲۵۹ – ۱ بهمن ۱۳۱۲)، شاعر، تصنیف‌ساز و خوش‌نویس اهل قزوین است. عارف در سال ۱۳۱۶ ه.ق (۱۲۷۷ تا ۱۲۷۸ ه.خ) برای نخستین بار به تهران آمد و در ۱۳۳۵ ه.ق در حمایت از جنبش مشروطه تهران را به مقصد کرمانشاه ترک کرد. بیشتر آثار عارف اشعار سیاسی دارند و از او به عنوان اولین کسی که از تصنیف برای اهداف سیاسی استفاده کرد یاد شده‌است اما او حدود ۲۵ تصنیف عاشقانه نیز ساخته که از کفم رها یکی از آن‌هاست.[۱]
عارف دربارهٔ چگونگی این تصنیف چنین توضیح داده‌است که آن را در سال ۱۳۲۹ ه.ق پس از جدایی از «دوست وفادار[ش] علی‌محمد معمارباشی» در مکانی بین قم و اصفهان ساخت. این تصنیف ابتدا با عنوان «تصنیف چهاردهم» در دیوان عارف چاپ شد.[۲] عبدالله دوامی که در همان سالِ ۱۳۲۹ ه.ق عازم تفلیس بود تا قطعات موسیقی را روی صفحه گرامافون ضبط کند، به خواهش عارف قزوینی از درویش‌خان که همسفرش بود درخواست می‌کند تا قطعه‌ای دیگر با نام «تصنیف شوستر» را (که محتوای سیاسی داشت و در آن به مورگان شوستر، حقوقدان آمریکایی که در استخدام دولت ایران بود اشاره شده بود) را اجرا و ضبط کند. درویش‌خان به دلیل محتوای سیاسیِ آن تصنیف، از ضبط آن سر باز می‌زند. در یکی از جلسات ضبط موسیقی، دوامی ناگهان شروع به اجرای تصنیف شوستر می‌کند که باعث خشم درویش‌خان می‌شود چنان‌که او با مشت پوستِ سازِ تار را پاره و استودیو را ترک می‌کند اما نهایتاً دوامی موفق می‌شود درویش‌خان را متقاعد کند که یک تصنیف غیر سیاسی از عارف خوانده شود و لذا تصنیف از کفم رها به آواز افشاری اجرا و ضبط می‌شود.[۳][۴]
خوانندگان
اجرای محمدرضا شجریان
اجرای محمدرضا لطفی در آواز ابوعطا
این اجرا بر خلاف نسخهٔ اصلی، در افشاری نیست بلکه در ابوعطا خوانده شده‌است.
نت ۲۰ میزان نخست تصنیف از کفم رها، به روایت ارشد تهماسبی[۵]
عبدالله دوامی، مرضیه، محمدرضا شجریان و سیما بینا از جمله خوانندگانی هستند که تا کنون «از کفم رها» را خوانده‌اند.[۶] دوامی با تار درویش خان، شجریان در دههٔ ۱۳۵۰ ه.خ با تنظیم فرامرز پایور در آلبوم انتظار دل (۱۳۵۸)[۷] و نیز بعداً در آلبوم آرام جان (۱۳۷۷)،[۸] و سیما بینا با آهنگسازی محمدرضا لطفی در آلبوم چاووش ۸ (۱۳۵۷) آن را اجرا کرده‌اند.[۹] تفاوت اجرای شجریان با اجرای دوامی و سیما بینا در آن است که شجریان بیت هفتم این تصنیف («بعد از این ضرر ابلهم مگر …») را در گوشه عراق خوانده‌است.[۱۰]
همچنین محمد معتمدی در آلبوم یادواره عارف قزوینی با آهنگسازی محمدرضا لطفی این تصنیف را اجرا کرده،[۱۱] و خودِ محمدرضا لطفی نیز اجرایی از این تصنیف در آواز ابوعطا را در آلبوم خموشانه گنجانده‌است.[۱۲] پیش از او، مرضیه نیز این تصنیف را در آواز ابوعطا اجرا کرده بود؛ این اجرا با تنظیم روح‌الله خالقی در مجموعهٔ گل‌های رنگارنگ شمارهٔ ۳۱۶ منتشر شد.[۱۳]
نقد
صادق رضازاده شفق که این تصنیف را به ترکی در استانبول منتشر کرده‌است، آن را از شاهکارهای عارف خوانده‌است.[۱۴] این تصنیف یکی از معروف‌ترین آثار عارف است[۱۵] و از بین صفحه‌هایی که دوامی ضبط کرده، صفحه‌ای که حاوی این تصنیف است شهرت بسیاری دارد.[۱۶]
شعر
این تصنیف در قالب یک غزل با ۱۴ بیت سروده شده‌است ولی مشخص نیست که آیا عارف خود تمام آن را یکجا اجرا می‌کرده یا نه. خوانندگان پس از او، عموماً ۳ تا ۶ بیت آن را به صورت یکجا اجرا کرده‌اند.[۱۷]
از کفم رها شد قرار دل نیست دست من اختیار دل
هیز و هرزه‌گرد ضد اهل درد گشته زین در آن در مدار دل
بی‌شرف‌تر از دل مجو که نیست غیر ننگ و عار کار و بار دل
خجلتم کشد پیش چشم از آنک بود بهر من در فشار دل
بس که هر کجا رفت و برنگشت دیده شد سفید زانتظار دل
عمر شدم حرام باختم تمام آبرو و نام در قمار دل
بعد از این ضرر ابلهم اگر خم کنم کمر زیر بار دل
هر دو ناکسیم گر دگر رسیم دل به کار من من به کار دل
داغدار چون لاله‌اش کنم تا به کی توان بود خار دل
همچو رستم از تیر غم کنم کور چشم اسفندیار دل
خون دل بریخت از دو چشم من خوش دلم از این انتحار دل
افتخار مرد در درستی است وز شکستگی است اعتبار دل
عارف اینقدر لاف تا به کی شیر عاجز است از شکار دل
مقتدرترین خسروان شدند محور در کف اقتدار دل
— عارف قزوینی[۱۸]
پانویس
آقایی‌پور، عارف، حنجره انقلاب مشروطه، ۲۴۷.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۷.
آقایی‌پور، عارف، حنجره انقلاب مشروطه، ۲۴۹–۲۵۰.
سپنتا، آزادیخواهی و ظلم‌ستیزی در موسیقی ایران، ۴۸.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۹.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۷.
تصنیف‌های خاطره‌انگیز.
پشت جلد آلبوم آرام جان.
پشت جلد آلبوم چاووش ۸.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۸.
پشت جلد آلبوم یادواره عارف قزوینی.
پشت جلد آلبوم خموشانه.
گل‌های رنگارنگ ۳۱۷.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۷.
میرزانژاد موحد، … ز عاشقان به سرود و ترانه یاد آرید، ۵۸.
میرعلی‌اکبری، شناسنامه‌ای برای ردیف آوازی ایران، ۷۳.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۸.
تهماسبی، تصنیف‌های عارف، ۷۷.
منابع
آقایی‌پور، شهرام (۱۳۸۵). «عارف، حنجره انقلاب مشروطه (نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران)». گنجینه اسناد (۶۲): ۲۴۶–۲۵۲. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
تهماسبی، ارشد (۱۳۸۲). تصنیف‌های عارف. تهران: ماهور. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۴۰۹۸۳-۵.
سپنتا، ساسان (۱۳۶۹). «آزادیخواهی و ظلم‌ستیزی در موسیقی ایران (بررسی تأثیر زمینه‌های اجتماعی در موسیقی ایران از عهد باستان تا کودتای ۲۸ مرداد)». ادبستان فرهنگ و هنر (۶): ۴۶–۴۸. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
میرزانژاد موحد، هادی (۱۳۷۲). «… ز عاشقان به سرود و ترانه یاد آرید». ادبستان فرهنگ و هنر (۴۴): ۵۶–۶۰. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
میرعلی‌اکبری، محمود (۱۳۷۱). «شناسنامه‌ای برای ردیف آوازی ایران (به یاد استاد عبدالله دوامی)». ادبستان فرهنگ و هنر (۳۲): ۷۲–۷۳. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
«تصنیف‌های خاطره انگیز استاد محمدرضا شجریان». ایرنا. ۱ شهریور ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸.
«پشت جلد آلبوم چاووش ۸». تهران: کانون فرهنگی و هنری چاووش. ۱۳۵۷.
«گل‌های رنگارنگ ۳۱۶». وبگاه گل‌ها. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۹.
پشت جلد آلبوم آرام جان، وین: دل‌آواز، ۱۳۷۷
پشت جلد آلبوم خموشانه، تهران: آوای شیدا، ۱۳۸۵
پشت جلد آلبوم یادواره عارف قزوینی، تهران: آوای شیدا، ۱۳۸۶
استاد محمدرضا لطفی – از کفم رها | Mohammad Reza Lotfi – Az Kafam Raha
کتاب شهرزاد اپوس ۱۱۵ علیرضا مشایخی انتشارات ماهور
فهرست:
درحاشیه کویر
نبرد
شکست
زندانی
خشم
آن سوی ابرها
فرار
سراب
انتظار
سال انتشار : 1396
اپوس ۱۱۵
در ۹ قسمت
علیرضا مشایخی
تجربه های مشایخی در زمینه ی موسیقی ایرانی از سال های آخر دهه ی چهل با آفرینش آثاری چون شور، اپوس ۱۵ و از شرق تا غرب، اپوس ۴۵ آغاز گشت که تا کنون افزون از ده شیوه و سبک گونه گون را در بر می گیرد. آهنگسازی در گستره ی گام تعدیل شده در جستجو برای یافتن حلقه‌های گمشده ی تمدن موسیقی هنری ایران از آخرین تلاش های او در ارتباط با موسیقی ایرانی است که به آفرینش مجموعه های پنج گانه انجامید. این آثار عبارت ا ند از: داستان های کوتاه )اپوس (۱۰۶، نامه ها (اپوس ۱۱۰)، در جستجوی زمان از دست رفته (اپوس ۱۱۱)، کریستال یک و دو (اپوس ۱۱۳) و شهرزاد( اپوس ۱۱۵). شهرزاد آخرین این مجموعه هاست. در این اثر به نقطه ی اوج سفر فرضی آهنگساز در جاده ی تمدن موسیقی چند صدایی الهام گرفته از بخش اصلی که زیر بنای تئوریک برخورد وی با موسیقی ایرانی است می رسیم. در بعضی لحظه های این مجموعه، موسیقی در آستانه ی « آتونالیته» قرار می گیرد؛ یعنی گستره ای که دیگر از فضای «ایرانی» موسیقی خارج می شویم. مشایخی طرح این اثر را در آغاز در پنج بخش پیش بینی کرده بود اما در نهایت شهرزاد در نُه بخش آفریده شد. این اثر به گونه ای نوشته شده است که هم به تنهایی امکان اجرای کنسرتی داشته باشد و هم در متن اپرای شهرزاد، در نقش رابط صحنه ها در کنار گفتار راوی اجرا شود. در این بخش ها گاهی تم هایی در برخوردهایی گونه گون در طول اثر، در جلوه هایی جدید ظاهر می‌شوند. این برخوردهای متنوع از سویی در خدمت یکپارچگی اثر هستند و از دیگر سو، ترجمان اندیشه‌ی فلسفی آهنگساز درباره ی گونه گونیِ گفتار در رابطه با لحظه های گفتگو با مخاطب است. به بیان دیگر او نشان می دهد که چگونه از سویه های گونه گون می توان شنونده را به سود دریافت گستره ی قطعه تحت تأثیر قرار داد. شهرزاد از آثار نسبتاٌ طولانی ادبیات پیانوی موسیقی است و داستان آن که زاده ی تخیل مشایخی است، بهانه ای برای جستجو و بیان اندیشه های فلسفی آهنگساز است. این اثر برای نخستین بار در سال ۱۳۷۷ توسط فریماه قوام صدری (راوی: حسین رحیمی) در تالار وحدت اجرا شد.
کتاب دوم آموزش پیانو قدم به قدم فرید عمران انتشارات ماهور
قدم به قدم با فرید عمران
جلد ۲
کتاب قرمز، زرد، آبی، همراه با یک سی‌دی
فرید عمران، موسیقیدان و آهنگساز، موسیقی را با فراگیری ویُلُن و پیانو آغاز کرد. از استادان بنام او در ایران می‌توان از مرتضی حنانه و یوسف یوسف‌زاده نام برد. او هم‌زمان نزد پیانیست و آهنگساز روس لئونید ساموس به فراگیری آهنگسازی و نوازندگی پیانو پرداخت. سپس در آکادمی موسیقی لندن تحصیل در رشته‌ی آهنگسازی را تا درجه‌ی استادی پی‌گیری کرد و به پایان رساند. در ۱۳۸۲ ارکستر «آکادمیا» را پایه‌ریزی کرد و در ۱۳۸۴ هنرکده‌ی عالی موسیقی و روان‌شناسی «آکادمیا» را بنیان نهاد. در این مجموعه از نظر تکنیکی گام‌های محدودی برای دو دست در یک اکتاو به صورت موازی و مخالف معرفی شده اند. آکورهای شکسته که زیربنای نواختن آرپژها محسوب می شوند به صورت یک دستی و دودستی طراحی شده اند.
