مقاله چهارمضراب و انواع پایه‌های آن نیما فریدونی

توضیحات

در این مقاله نیما فریدونی پایه‌های چهارمضرابی مختلف ساده و ترکیبی را شماره‌گذاری و نام‌گذاری کرده و با شکل و نت آن‌ها را نشان داده‌است.

چهارمضراب
چهارمضراب اصطلاحی در موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی آذربایجان است که برای توصیف قطعه‌ها یا گوشه‌هایی به کار می‌رود که ضرب مشخص و بارزی دارند.
ریشهٔ نام
علی‌اکبر دهخدا در لغتنامه‌اش این حدس را مطرح می‌کند که چهارمضراب به این دلیل چنین نام گرفته که در آن بر هر چهار سیم تار نواخته می‌شود. ژان دورینگ معنای نام چهارمضراب را در نواختن چهار ضربه با مضراب بر روی یک سیم می‌داند. برونو نتل وجه تسمیهٔ آن را چنین می‌داند که چهارمضراب به قدری سریع نواخته می‌شود که گویی چهار نفر دارند با مضراب‌هایشان ساز را همزمان می‌نوازند.
زخمه‌هایی که با مضراب به سیم زده می‌شوند معمولاً با دو اصطلاح «راست» (به معنای ضربه از بالا به پایین) و «چپ» (به معنای ضربه از پایین به بالا) شناخته می‌شوند و به ترتیب با نماد‌های A و V نمایش داده می‌شوند. ترکیب چهارمضراب‌ها با استفاده از این نمادها نشان داده می‌شود؛ مثلاً یک ترکیب سه‌ضربی رایج به صورت AAVAAV نمایش داده می‌شود. از آنجا که ترکیب چهارضربی در چهارمضراب‌ها نادر است، دورینگ حدس می‌زند که در نامگذاری چهارمضراب، ضربه‌های چپ نادیده گرفته شده‌اند. لوید میلر هم نظر مشابهی دارد و چهارمضراب را توصیفی از ضرب‌های نامتقارن ضرب‌آهنگ شش و هشت (دو ضرب کوتاه و دو ضرب بلند) می‌داند.
چهارمضراب همچنین در موسیقی آذربایجان هم به کار می‌رود، اگر چه معمولاً با نام «گُشامضراب» شناخته می‌شود.
ضرب‌آهنگ و مدت
ضرب‌آهنگ چهارمضراب‌ها متفاوت است. برخی منابع وزن‌ها دوضربی و گاهی سه‌ضربی را رایج شمرده‌اند، در مقابل، دورینگ وزن‌های سه‌ضربی از جمله ۶۱۶ را رایج‌ترین فرم چهارمضراب می‌داند.
دورینگ مدت چهارمضراب‌ها را به طور معمول بین ۱۰ ثانیه تا یک دقیقه گزارش می‌کند که معمولاً ساختاری ساده از تکرار نت‌ها دارند، اما گاهی بسیار پیچیده و مرکب از نت‌های زینت فراوان هستند؛ چهارمضراب ماهور برای سه‌تار، اثر درویش‌خان، مثالی از چهارمضراب‌های پیچیده‌است.
برونو نتل چهارمضراب را یک انتهای طیف ضربی موسیقی ایرانی می‌داند. انتهای دیگر این طیف آواز است که معمولاً غیر ضربی است. فرم‌های «نغمه» و «کرشمه» کمابیش ضرب مشخصی دارند، آنچه «ضربی» نامیده می‌شود کاملاً ضرب‌آهنگ بارزی دارد، و در نهایت درآمد و چهارمضراب قرار دارند که اولی ضرب‌آهنگی آهسته دارد و دومی ضرب‌آهنگی سریع.[en ۴]در مقابل برخی منابع، ردیف موسیقی ایرانی را به دو بخش کلی «آواز» و «ضربی» تقسیم می‌کنند، و انواع اصلی موسیقی ضربی را شامل چهارمضراب (شش یا دوازده ضربی و سریع)،رِنگ (شش ضربی و با سرعت متوسط و معمولاً همراه با رقص)، تصنیف (معمولاً شش ضربی و آهسته)، و پیش‌درآمد (آهسته) بر می‌شمارند.
منابع
علی‌اکبر دهخدا. «لغتنامهٔ دهخدا، مدخل «چهارمضراب»». بازبینی‌شده در ۱۷ فوریهٔ ۲۰۱۰.
During, Jean. “Čaharmzrab”. Encyclopedia Iranica.
Miller, Lloyd (2011). Music and Song in Persia (RLE Iran B): The Art of Avaz. Routledge. ISBN ۹۷۸-۰۴۱۵۶۱۷۲۸۴.
Nettl, Bruno (1987). The Radif of Persian Classical Music: Studies of Structure and Cultural Context in the Classical Music of Iran. Pearson.
Nettl, Bruno; Rommen Timothy; Wong Isabel K.; et al (2011). Excursions in world music. Elephant and Cat. ISBN ۹۷۸-۰۲۰۵۰۱۲۸۵۵.
“Rhythmic forms of Persian art music”. RhythmWeb.

پایه های چهارمضرابی ، تقسیم به سه بخش ساده ، ترکیبی ، لنگ ، نیما فریدونی ، تیر 95.mp4 HD

پایه های چهارمضرابی ، تقسیم به سه بخش ساده ، ترکیبی ، لنگ ، نیما فریدونی ، تیر 95