کتاب دستور تار تعلیمات موسیقی وزیری انتشارات ماهور
دستور تار علینقی وزیری
سال انتشار : 1399
سخن ناشر
یکی از موضوعاتی که مؤسسهی فرهنگی ـ هنری ماهور رسالت خود میداند، انتشار و در دسترسگذاشتن منابع مطالعاتی و آموزشی موسیقی ایران است. کتاب دستور تار، به گفتهی خود علینقی وزیری، در 1331 ق/ حدود 1292ش، پیش از سفر او به اروپا، نوشته شده است اما چاپ آن «بهواسطهی عدم وسایل چاپ» به تأخیر میافتد تا اینکه وزیری، پس از اتمام تحصیلات خود در پاریس، آن را، حدود 1301ش، در چاپخانهی کاویانی در برلین، به چاپ میرساند. امروزه ممکن است این کتاب برای آموزش تارنوازی چندان کارآمد بهنظر نیاید، اما بهجهت اهمیت نقش تاریخی آن و مطالعهی سیر تحول آموزش موسیقی ایرانی در سدهی گدشته، و نیز آگاهی از برخی نظریات علینقی وزیری، بهویژه دربارهی موسیقی ایرانی، میتواند مورد استفادهی محققان قرار گیرد
دستور تار
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
دستور تار
تعلیمات موسیقی: دستور تار
جلد کتاب دستور تار
جلد کتاب دستور تار
نویسنده علینقی وزیری
محل نشر برلین، آلمان
تاریخ نشر ۱۳۰۱ ه.خ
موضوع موسیقی
تعلیمات موسیقی: دستور تار کتابی است نوشتهٔ علینقی وزیری در زمینهٔ موسیقی غربی و ایرانی. این کتاب اولین بار در سال ۱۳۰۱ ه.خ در برلین منتشر شد و اولین کتابی است که در آن ردیف موسیقی ایرانی به صورت مکتوب در آمد. وزیری این کتاب را پس از آن که مدتی با میرزا عبدالله و آقا حسینقلی وقت صرف کرده بود به نگارش در آورد و در زمانی که در سفر اروپا بود منتشر کرد. پس از بازگشت به ایران نیز این کتاب را گسترش داد و با عناوین متفاوت بازنشر کرد. پس از او نیز این کتاب بارها در ایران تجدید چاپ شد.
دستور تار را اولین کتاب تئوری موسیقی نوین ایرانی دانستهاند. وزیری در این کتاب، اعتدال مساوی را برای موسیقی ایرانی معرفی کرد، و شیوهای برای نتنویسی موسیقی ایرانی ابداع کرد که شامل دو علامت عرضی جدید بود (سری و کرن). او در این کتاب ساختار سازهای تار و سهتار و موقعیت نتهایشان را شرح داد و برخی از قطعات موسیقی ساختهٔ خودش را نیز در این کتاب به چاپ رساند.
نویسنده
نوشتار اصلی: علینقی وزیری
علینقی وزیری (۹ مهر ۱۲۶۵ – ۱۸ شهریور ۱۳۵۸) مشهور به کلنل وزیری، موسیقیدان ایرانی و از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای موسیقی سنتی ایرانی با ارکستر بود. وزیری در تهران به دنیا آمد و به واسطهٔ پدرش، در نوجوانی وارد ارتش شد و از همین طریق با موسیقی نظامی آشنا شد. او در همین دوره با موسیقی ایرانی و ساز تار نیز آشنا شد. وزیری در سفری از شیراز به تهران بود که خبر بهتوپبستن مجلس را شنید و در نتیجه، سفرش را در اصفهان متوقف کرد و مدتی از ارتش به دور ماند و روی موسیقی تمرکز کرد.[۱][۲][۳] پس از دورهٔ استبداد صغیر، وزیری دوباره به ارتش بازگشت و در سال ۱۲۸۸ به او درجهٔ کلنل (سرهنگ) اعطا شد و کنترل استرآباد، سمنان و دامغان به وی سپرده شد. اما وقتی در سال ۱۲۸۹ قوام السلطنه به وزارت جنگ منصوب شد و دستور داد که تمام افسران نظامی خلع درجه شوند و برای کسب مجدد درجه مجبور به قبولی در امتحانات نظامیباشند، وزیری در این امتحانات مردود شد و نتوانست درجهٔ کلنلی را دوباره به دست یابد و با تنزلِ سه درجه، به درجهٔ سلطانی (سروانی) رسید و به معاونت یکی از فوجهای سوارهنظام تهران منصوب شد.[۴] با این حال او نزد دوستانش به «کلنل وزیری» مشهور باقی ماند.[۵] کمی بعدتر، در سال ۱۲۹۰ و پیرو ماجرای اخراج مورگان شوستر از ایران، وزیری از شرایط کشور دلزده شد و برای مدتی طولانی فعالیت در ارتش را کنار گذاشت و به کارهای علمی و هنری مشغول شد.[۶]
نگارش و چاپ
در حد فاصل سال ۱۲۹۰ که وزیری از ارتش کنارهگیری کرد تا سال ۱۲۹۷ که به اروپا رفت، یکی از مهمترین فعالیتهای او نگارش چند کتاب موسیقی بود. او یک شیوهٔ نتنویسی برای موسیقی سنتی ایرانی ابداع کرد و قصد کرد که با استفاده از آن ردیف موسیقی ایرانی را مکتوبسازی کند. ابتدا به سراغ آقاحسینقلی رفت اما به توصیهٔ او نزد برادرش میرزاعبدالله رفت و ظرف مدت یک سال و نیم تمام ردیف میرزاعبدالله را به نت در آورد. سپس به نزد آقاحسینقلی بازگشت تا ردیف او را هم به نت در آورد اما به خاطر خلق و خوی خاص او (که با بیحوصلگی همراه بود) پس از نتنویسیِ سه دستگاه از ردیف او (شورِ وسط دسته، ماهور و همایون) از این کار دست کشید.[۷] با توجه به این که وزیری در سال ۱۲۹۲ به روسیه سفر کرد، گمان میرود که او تنها دو سال (۱۲۹۰ تا ۱۲۹۲) روی نتنویسی ردیفها کار کرده باشد.[۸] روح الله خالقی نیز عمدهٔ فعالیتهای موسیقایی وزیری در این دوران را در سه سال منتهی به سفر اروپا توصیف میکند که به معنای فاصلهٔ سالهای ۱۲۹۰ تا ۱۲۹۲ است. به گفتهٔ خالقی در این سه سال وزیری زندگی درویشانهای گزیده بود و با فروش اثاث منزلش زندگی میگذراند.[۹]
وزیری همچنین در این دوره شروع به نگارش کتابی کرد که بعدها با نام دستور تار منتشر شد. از شواهد بر میآید که وزیری طرح کلی این کتاب را زمانی که روی نتنویسی ردیف میرزاعبدالله و آقاحسینقلی کار میکرد، تنظیم کرده باشد. اما او این کتاب را پس از سفرش به اروپا و تحت تأثیرات تعلیماتش در آنجا تکمیل کرد. کتاب دستور تار نهایتاً در سال ۱۳۰۱ ه. خ در برلین منتشر گردید.[۱۰] انتشار این کتاب در برلین، مصادف است با زمانی که او با گروهی از روشنفکران ایرانی ساکن آن شهر آشنا شد که مجلهای با نام ارمغان منتشر میکردند. او اولین مقالهاش را با نام «صنایع مستظرفه» در همین مجله منتشر کرد.[۱۱] وی تا سال ۱۳۰۲ در اروپا بود و در تیر ماه آن سال به ایران بازگشت.[۱۲] در سال ۱۳۱۴ او نسخهٔ مفصلتری از این کتاب را با عنوان دستور تار و سهتار منتشر کرد.[۱۳] در سال ۱۳۱۶ هم کتاب مرتبط دیگری با عنوان دستور تار و ویولن منتشر کرد.[۱۴] انتشارات یساولی بعداً بارها کتاب دستور تار را در تهران به چاپ رساند.[۱۵]
محتوا
وزیری اولین کسی بود که در موسیقی ایرانی اعتدال مساوی را معرفی کرد و ترویج داد؛ در این روش، هر اکتاو به ۲۴ ربع پرده مساوی تقسیم میشود. این روش امکان ایجاد هارمونی در موسیقی را فراهم میکرد.[۱۶] او این دیدگاه را اولین بار در کتاب دستور تار بهطور مختصر شرح داد و سپس در کتاب موسیقی نظری بهطور مفصلتری توضیح داد.[۱۷] وزیری همچنین دو علامت عَرَضی جدید برای نتنویسی موسیقی ایرانی ابداع کرد که آنها را سُری و کُرُن نامید؛ اولی زیرایی یک نت را یک ربع پرده بالاتر میبرد و دومی آن را یک ربع پرده پایین میآورد.[۱۸] او همچنین در این کتاب مفهوم دستگاه را در محدودهٔ مقام شرح داده و آن را معادل مفهوم گام در تئوری موسیقی غربی دانستهاست.[۱۹]
وزیری در این کتاب همچنین ساختار سازهای تار و سهتار را توضیح دادهاست،[۲۰] و موقعیت نتهای آن را با کمک نتنویسی شرح دادهاست.[۲۱] وی همچنین برخی از ساختههای خودش را نیز در این کتاب به چاپ رساند. مارش «پیام به سیروس» که او آن را روی شعری از ادیبالممالک فراهانی سروده بود،از جملهٔ آثاری است که در این کتاب منتشر کرد.[۲۲] بخشی از کتاب که به موسیقی ایرانی (یا به تعبیر خودِ کتاب، «موسیقی وطنی») اختصاص دارد نسبتاً کوتاه است. بیشتر محتوای کتاب عبارت است از تمرینهایی برای ساز تار که از آسان به دشوار مرتب شدهاند.[۲۳]
نقد
به گفتهٔ خسرو جعفرزاده، کتاب دستور تار اولین کتاب تئوری موسیقی نوین ایرانی است.[۲۴] محمدرضا درویشی، ساسان فاطمی و هومان اسعدی، در مطلبی در بررسی آسیبشناسی موسیقی و نشر در ایران، کتاب دستور تار را نمونهای از آثاری نامیدهاند که رویکرد غربگرایانه به موسیقی ایرانی داشتهاند.[۲۵]
پانویس
نصیریفر، مردان موسیقی، ۳۹.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۲۷.
Farhat, VAZIRI.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۲۹.
Farhat, VAZIRI.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۳۰.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۳۰–۱۳۱.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۳۱.
خالقی، سرگذشت موسیقی ایران، ۳۶۵.
حامدینژاد، شرح احوال و فعالیتهای علینقی وزیری، ۱۳۲.
Farhat, VAZIRI.
ملاح، علینقی وزیری موسیقیدان فرهنگساز.
معرفی کتاب، ۱۴.
سپنتا، آثار باقیمانده از ردیف موسیقی ایران، ۱۰۵۶.
زاهدی، یادواره مکتوب، ۵۳.
ملاح، علینقی وزیری موسیقیدان فرهنگساز.
Farhat, VAZIRI.
کمال پورتراب، نگاهی نو، ۲۰.
کبیری، شناخت تحلیلی دستگاههای موسیقی ایران، ۵۰.
مظهری، از سرچشمه تا امروز، ۳۵.
مظهری، از سرچشمه تا امروز، ۳۹.
تسلیم جهرمی و طالبیان، مضامین و بنمایهها، ۱۱۱.
Farhat, VAZIRI.
جعفرزاده، تجدد و تجددطلبی در موسیقی ایرانی، ۳۳۰.
درویشی، فاطمی و اسعدی، آسیب شناسی موسیقی و نشر در ایران، ۷۸.
منابع
تسلیم جهرمی، فاطمه؛ طالبیان، یحیی (۱۳۸۹). «مضامین و بنمایههای ادبیات پایداری در اشعار ادیبالممالک فراهانی». ادبیات پایداری (۳ و ۴): ۹۱-۱۱۲.
جعفرزاده، خسرو (۱۳۷۳). «تجدد و تجددطلبی در موسیقی ایرانی». ایراننامه (۴۶): ۳۱۹–۳۴۲. دریافتشده در ۱ ژانویه ۲۰۱۹ – به واسطهٔ نورمگز.
حامدینژاد، سپنتا (۱۳۹۳). «شرح احوال و فعالیتهای علی نقی وزیری؛ از تولد (۱۳۰۵ق / ۱۲۶۶ش) تا عزیمت به اروپا (۱۳۳۷ق. ۱۲۹۷ش)». فصلنامه موسیقی ماهور (۶۶): ۱۲۵–۱۳۸.
خالقی، روحالله (۱۳۹۵). سرگذشت موسیقی ایران. تهران: ماهور. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۴۰۹-۵۲-۱.
درویشی، محمدرضا؛ فاطمی، ساسان؛ اسعدی، هومان (۱۳۸۳). «آسیبشناسی موسیقی و نشر در ایران». کتاب ماه هنر (۷۷ و ۷۸): ۷۴-۷۸. دریافتشده در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ – به واسطهٔ = نورمگز.
زاهدی، تورج (۱۳۷۸). «یادواره متکوب: نه گلاب، نه سنگ! به بهانهٔ انتشار کتاب «به رهبری مرتضی حنانه»». مقام موسیقایی (۴): ۴۸–۵۳. دریافتشده در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ – به واسطهٔ نورمگز.
سپنتا، ساسان (۱۳۴۷). «آثار باقیمانده از ردیف موسیقی ایران». وحید (۵۹): ۱۰۵۳–۱۰۶۱. دریافتشده در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ – به واسطهٔ نورمگز.
کبیری، آریا (۱۳۷۷). «شناخت تحلیلی دستگاههای موسیقی ایران». مقام موسیقایی (۳): ۵۰–۵۵. دریافتشده در ۹ مارس ۲۰۲۰ – به واسطهٔ نورمگز.
کمال پورتراب، مصطفی (۱۳۹۴). نگاهی نو به تئوری موسیقی ایرانی کلنل علینقی وزیری. تهران: نشر نای و نی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۰۵-۷۷۲-۶.
ملاح، خسرو (۱۸ آبان ۱۳۸۶). «علینقی وزیری موسیقیدان فرهنگساز». روزنامه آفتاب. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ آفتاب آنلاین.
مظهری، فرخ (۱۳۷۸). «از سرچشمه تا امروز». مقام موسیقایی (۵): ۳۰–۴۱. دریافتشده در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ – به واسطهٔ نورمگز.
نصیریفر، حبیبالله (۱۳۸۲). مردان موسیقی سنتی و نوین ایران. ۱. تهران: نگاه. شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۱۳-۲.
«معرفی کتاب». کتاب ماه هنر (۱۳ و ۱۴): ۱۴. ۱۳۷۸. دریافتشده در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ – به واسطهٔ نورمگز.
Farhat, Hormoz (July 20, 2003). “VAZIRI, ʿAli-Naqi”. Encyclopaedia Iranica. Archived from the original on 14 November 2018. Retrieved 2018-10-13.
کتاب اول و دوم روش آموزش گیتار کلاسیک فرزاد دانشمند انتشارات مولف
فهرست :
خرید گیتار
نوع چوب
لعاب گیتار
ترک خوردگی
توجه به ساختمان داخلی گیتار
کنترل کردن محل اتصالات
صفحه انگشت گذاری
سیم ها
ارتفاع سیم ها از سطح صفحه انگشت گذاری
گیتار فلامینگو
مراقبت از گیتار
خاتمه
فصل دوم:
بستن و کوچک کردن سیم ها
لوازم مورد نیاز ساز
روش بستن سیم ها
روش کوک کردن ساز
دیاپازون میله ای
روش کوک کردن
بدون استفاده از وسیله
سه پایه نت
مترونوم
فصل سوم:
اصول بنیادین نوازندگی
طرز نشستن و قرار گرفتن گیتار
صندلی
زیرپایی
وضعیت پاها
بدن
گیتار
ناخن
طول ناخن
نگهداری از ناخن
خاتمه
فصل چهارم:
مفاهیم پایه موسیقی و اصول اولیه نگارش
اصوات ها و وسعت زیر و بم
صوت غیر موسیقی
صوت موسیقی
ارتفاع
دامنه ارتعاش
طنین
دیرند
خطوط حامل
کلید سل
علامت کلید سل
نت های روی خطوط حامل
خطوط اضافی
اصول اولیه نگارش
نقطه یا نقطه های تمدید
فصل پنجم :
نوازندگی عملی
زمانبندی تمرینات برای هنرجویان در سطوح مختلف
مرحله اول :
مفاهیم ابتدایی
سیم های باس و تریبل
شماره داخل دایره
دست باز یاسیم آزاد
درس اول:
دست راست
نکات مربوط به وضعیت نواختن
جراحات دست در نوازندگان گیتار
حرکت انگشتان دست راست
نحوه اجرای ضربه آپویاندو
تقویم اولیه برای یادگیری ضربه آپویاندو
نحوه اجرای ضربه آپویاندو
تمرینات متنوعی برای یادگیری
ضربه آپویاندوی شست
کاربرد تکنیک کاشتن یا چیدن
درس دوم:
دست چپ
پوزیسیون یا وضعیت
نرمش پوزیسیون هفتم
درس سوم:
میزان
خط میزان
دولا خط پایان
معرفی سیم های باس
درس چهارم:
ترکیب سیمهای تریبل
ترکیب سیم های باس
ترکیب ۶ سیم تریبل و باس
تریک و باز
درس پنجم :
فاصله در موسیقی
نت ها روی سیم اول
نت ها روی سیم دوم
نتها روی سیم سوم
جمله موسیقی
درس ششم: کشش زمانی نت چنگ
سکوتها
خط اتحاد
دولاخط تکرار
مراحل دید خوانی
درس هفتم:
معرفی نت های سیم چهارم
معرفی نت های سیم پنجم
معرفی نت های سیم ششم
سیاه نقطه دار
دا کاپو
دال سنی یو
درس هشتم:
علائم تغییر دهنده
بمل
دی یز
علایم سرکلید وعلایم ترکیبی
نت های مترادف
انواع پرده ها
نیم پرده
نیم پرده کروماتیک
توقف
درس نهم :
شناخت صفحه انگشت گذاری
اکتاوها
اکتاوها بر روی سیم های مختلف
نت های هم صدا
درس دهم:
میزان ساده
میزان ترکیبی
تریوله
درس یازدهم:
پوزیسیون دوم
انگشت راهنما
درس دوازدهم:
پوزیسیون پنجم
درس سیزدهم :
ملودی و نت تنال
آشنایی با گام های دیاتونیک و کروماتیک
گام کروماتیک
گام دیاتونیک
خصوصیات گام ماژور
اسامی درجات گام
گام مینور
مینور نسبی
درس چهاردهم:
علائم ترکیبی
مدلاسیون
تشخیص گام یک قطعه
درس پانزدهم:
لگاتو
طریقه اجرای لگاتوی بالارونده
طریقه اجرای لگاتو های پایین رونده
تمرینی پیشرفته برای اجرای لگاتو های بالا رونده و پایین رونده
درس شانزدهم:
نت دولاچنگ
علائم دینامیکی مهمترین علائم دینامیکی نمودار کلی شدت صوت
کاپو یا باره
۳ تمرین عملی برای باره و نیم باره
ویبراتور
ویبره طرفین ویبره پایین و بالا
پیشنهاد فلاژوله
هارمونی های طبیعی
چگونگی اجرای هارمونیک طبیعی
هارمونیک های مصنوعی
چگونگی اجرای هارمونیک مصنوعی
نت های زینت تریل
گام با آکورد های اصلی و فرعی گام سی ماژور
گام و آکوردهای اصلی و فرعی گام A ماژور
گام و محورهای اصلی و فرعی گاو آکوردهای اصلی و فرعی گام جی ماژور
گام نوازی روشهای مختلف گام نوازی گام های رایج گیتار ها
اثر فرانسیسکو تارگا
اثر ژوزف کافنر
اثر فرناندو سر
اثر ژرژ بیزه
اثر فرانسیسکو تارگا
سیو آگوادو
اثر پی . اچ
اث خوزه فری یرو
اثر رابرت ویزه
اثر سی. هنز
اثر یوهان سباستین باخ
اثر دنی یل فورته آ
اثر جی .اس.سگرراس
عنوان کتاب روش آموزش گیتار کلاسیک فرزاد دانشمند جلد اول و دوم
نویسنده فرزاد دانشمند
ناشر مولف
شابک 9790698500609
تعداد صفحات 378
قطع رحلی
موضوع متد آموزش گیتار
ساير توضيحات همراه با CD
کاروان تنها ماندم مرتضی محجوبی دشتی لا نیما فریدونی تار
کاروان تنها ماندم مرتضی محجوبی دشتی لا نیما فریدونی تار
کاروان مرتضی محجوبی دشتی لا نیما فریدونی تار.mp4
کاروان مرتضی محجوبی دشتی لا نیما فریدونی تار.mp4
کاروان (تصنیف)
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبریپرش به جستجو
«کاروان»
تکآهنگ از غلامحسین بنان
از آلبوم گلهای رنگارنگ شمارهٔ ۲۱۷
سبک موسیقی سنتی ایرانی (آواز دشتی)
ترانهسرا رهی معیری
آهنگساز مرتضی محجوبی
تنظیم کننده جواد معروفی
کاروان نام یک تصنیف است با خوانندگی غلامحسین بنان که در گوشهٔ دیلمان از آواز دشتی اجرا شدهاست.
تاریخچه
این تصنیف نخستین بار در برنامهٔ رادیویی گلهای رنگارنگ شمارهٔ ۲۱۷، با همکاری مرتضی محجوبی (آهنگساز) و رهی معیری (شاعر) اجرا شدهاست. در این برنامه ابتدا یک قطعهٔ چهارمضراب از ابوالحسن صبا اجرا میشود، سپس بنان یک قطعهٔ آوازی در گوشهٔ دیلمان از آواز دشتی و پس از آن تصنیف کاروان را با آهنگسازی محجوبی و شعر معیری اجرا میکند.[۱] این قطعات را جواد معروفی برای اجرا با پیانو و ارکستر تنظیم کردهاست.[۲] بنابر توضیحات تقی روحانی (گویندهٔ برنامه)، اعضای ارکستر گلها در این برنامه عبارتند از مرتضی محجوبی، جواد معروفی، علی تجویدی، همایون خرم، حبیبالله بدیعی، عباس شاپوری، سلیم فرزان، محمد میرنقیبی، علیرضا ایزدی، و امیرناصر افتتاح[۳]. برخی منابع به اشتباه حسینعلی وزیریتبار را به عنوان نوازندهٔ ساز قرهنی این اثر معرفی میکنند[۴][۵] اما مشاهده میشود که تقی روحانی هنگام معرفی اعضای ارکستر گلها در این اجرا، اسمی از حسینعلی وزیریتبار نمیبرد و سلیم فرزان تنها نوازندهٔ قرهنی در بین این هنرمندان است.[۶] همچنین غلامحسین بنان در برنامهٔ رادیویی «سرگذشت رادیو» از سلیم فرزان به عنوان نوازندهٔ قرهنی این اثر نام میبرد. بنابر توضیحات رهی معیری در یک مصاحبهٔ رادویی، ترانهٔ کاروان به یاد رضا محجوبی ساخته شده است.[۷] همچنین تقی روحانی در ابتدای برنامه به این نکته که این اثر به یاد رضا محجوبی تنظیم یافتهاست، اشاره میکند. از طرفی به گفتهٔ همسر صبا، قطعهٔ کاروان را محجوبی در واکنش به خبر درگذشت صبا خلق کردهاست و ترجیعبند شعر آن («با ما بودی، بی ما رفتی») نیز به همین حادثه اشاره دارد.[۸] اما شهرخ پیرنیا فرزند داوود پیرنیا ساخت این قطعه را به یک گردهمایی هنرمندان در منزل پدرش منتسب کردهاست.[۹][۱۰] تصنیف کاروان یکی از آثار گرانبهای بنان دانسته میشود.[۱۱]
شعر
همه شب نالم چون نی که غمی دارم
دل و جان بردی اما نشدی یارم
با ما بودی، بی ما رفتی
چو بوی گل به کجا رفتی؟
تنها ماندم، تنها رفتی
چو کاروان رود، فغانم از زمین بر آسمان رود
دور از یارم خون میبارم
فتادم از پا به ناتوانی
اسیر عشقم، چنانکه دانی
رهایی از غم نمیتوانم
تو چارهای کن، که میتوانی
گر ز دل برآرم آهی، آتش از دلم خیزد
چون ستاره از مژگانم، اشک آتشین ریزد
چو کاروان رود، فغانم از زمین بر آسمان رود
دور از یارم خون میبارم
نه حریفی تا با او غم دل گویم
نه امیدی در خاطر که تو را جویم
ای شادی جان، سرو روان، کز بر ما رفتی
از محفل ما، چون دل ما، سوی کجا رفتی؟
تنها ماندم، تنها رفتی
به کجایی غمگسار من، فغان زار من بشنو بازآ
از صبا حکایتی ز روزگار من بشنو بازآ
بازآ سوی رهی
چون روشنی از دیدهٔ ما رفتی
با قافلهٔ باد صبا رفتی
تنها ماندم، تنها رفتی[۱۲]
بازخوانی
تاکنون خوانندگان فراوانی این تصنیف را بازخوانی کردهاند از جمله محمدرضا شجریان (در یک اجرای خصوصی همراه با سهتار پرویز مشکاتیان و نی محمد موسوی) و مرضیه (برنامهٔ رادیویی گلهای رنگارنگ شمارهٔ ۲۲۰).
پانویس
آقاییپور، به یاد آن نغمهخوان فراموشنشدنی، ۳۵.
میرعلینقی، سرودههای محلی در اقلیم نوا، ۲۱۱.
روحانی، گلهای رنگارنگ، ۲۱۷.
میرعلینقی، سرودههای محلی در اقلیم نوا، ۲۱۱.
سیجانی، نوازندهای که تاریخ زنده موسیقی ایران است.
روحانی، گلهای رنگارنگ، ۲۱۷.
معیری، مصاحبهٔ رادیویی رهی معیری و مرتضی محجوبی.
صبا، خاطرههایی از پدر و همسر، ۴۴.
پیرنیا، یادی از خانه مشیرالدوله، ۵۶۸.
روحانی، گلهای رنگارنگ، ۲۱۷.
تهرانی، یادی از استاد آواز ایران، ۲۷.
نوسخن، دیوان رهی معیری.
منابع
آقاییپور، شهرام (۱۳۷۲). «به یاد آن نغمهخوان فراموشنشدنی». ادبستان فرهنگ و هنر (۵۱): ۳۴–۳۵. دریافتشده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
پیرنیا، شاهرخ (۱۳۸۹). «یادی از خانه مشیرالدوله و خاطراتی از پدرم داود پیرنیا». بخارا (۷۵): ۵۵۵–۵۶۹. دریافتشده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
تهرانی، امیرحسین (۱۳۷۳). «یادی از استاد آواز ایران (به مناسب هشتمین سال درگذشت غلامحسین بنان)». ادبستان فرهنگ و هنر (۵۲): ۲۶–۲۷. دریافتشده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
صبا، منتخب الملوک (۱۳۸۱). «خاطرههایی از پدر و همسر». مقام موسیقایی (۱۸): ۴۱–۴۴. دریافتشده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
میرعلینقی، سید علیرضا (۱۳۷۶). «سرودههای محلی در اقلیم نوا». شعر (۲۱): ۲۰۸–۲۱۳. دریافتشده در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
رهی، معیری. «مصاحبهٔ رادیویی رهی معیری و مرتضی محجوبی». دریافتشده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۹.
روحانی، تقی. «گلهای رنگارنگ ۲۱۷». دریافتشده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۹.
سیجانی، ندا (۶ شهریور ۱۳۹۶). «نوازندهای که تاریخ زنده موسیقی ایران است». ایران آنلاین. دریافتشده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۹.
نوسخن. «دیوان رهی معیری».
کتاب موسیقی و زندگی موسیقایی مازندران ساسان فاطمی انتشارات ماهور
موسیقی و زندگی موسیقایی مازندران
سال انتشار : 1381
شابک : 9646409547
مسئلهی تغییرات
نویسنده: ساسان فاطمی
این کتاب نتیجهی پژوهشهای ساسان فاطمی در سالهای۱۳۷۴-۱۳۷۵ و شامل سه بخش، به انضمام آوانگاری قطعات، اشعار آوازها، نقشهها و جدولهاست. یک مقدمه نیز به معرفی تاریخی، جغرافیایی، قومی و زبانی منطقه به صورت اجمالی میپردازد.کتاب اساساً به بررسی موسیقی آوازی مرکز و شرق مازندران محدود شده است و از بررسی موسیقی قسمتهای غربی مازندران صرف نظر میکند. علتهای این دو انتخاب در بخش اول، که به کلیات اختصاص دارد و به طبقه بندی موسیقیهای منطقه و نیز محتوای اشعار آوازها میپردازد، شرح داده شده است. بخش دوم فرم اشعار و ویژگیهای فنی موسیقی مازندران و نیز زندگی موسیقایی این منطقه را بررسی میکند و به رابطهی میان موسیقی، موسیقیدان و شنونده میپردازد. در بخش سوم مسئلهی تغییرات در موسیقی و فرهنگ موسیقایی مازندران در دو مرحله، قبل و بعد از انقلاب، مورد بررسی قرار میگیرد.
فهرست
علائم آوانگاری
مقدمه
جغرافیا و تاریخ
اقوام و زبان
شهرنشینی و اقتصاد
جایگاه منطقه در کشور
کلیات
جغرافیای موسیقیایی
ساز ها
رپراتور
دوگانگی موقعیتی
محتوای کلام آوازها
آوازهای غیر روایتی
عشق و دوری
کلام
فرم
رابطه میان کلام و موسیقی
موسیقی
گام
ریتم ها
فرم ها
رنگ صدا
تکنیکهای آوازی تحریرها
اجرا
زندگی موسیقی
جایگاه موسیقیدان
آموزش
خلاقیت
بخش سوم تغییرات:
نظریه های تغییرات
مورد مازندران
پیش از انقلاب
تجاری کردن و رسانهای کردن
شهر
موسیقی مازندرانی در اصل شهری است یا روستایی
تولد یک موسیقی شهری
روستا
پس از انقلاب روشنفکری کردن
شهر
روستا
خاتمه
کتاب نامه
منابع صوتی
ضمیمه یک
ضمیمه دو
ضمیمه سه
(آوانگاری ها شعرها نقشه و تصویر ها )
کتاب گوشهها ردیف میرزاعبدالله آیدین پارساییراد انتشارات عارف
فهرست
دستگاه شور
آواز ابوعطا
آواز بیات ترک
آواز افشاری
آواز دشتی
آواز بیات کرد
دستگاه نوا
دستگاه سه گاه
دستگاه چهارگاه
دستگاه همایون
آواز اصفهان
دستگاه ماهور
دستگاه راست پنجگاه
پی نوشت
ماخذ
در توضیحات تکمیلی نویسنده این کتاب آمده است:
«به نظر میرسد دو دلیل باعث عدم درک درست هنرجویان و دانشجویان موسیقی ایرانی از ردیف موسیقی دستگاهی شده است. دلیل اول، شیوه آموزش ردیف موسیقی دستگاهی توسط برخی از مدرسین محترم است که بدون در نظر گرفتن پیشینه علمی هنرجویان، اصرار بر حفظ طوطی وار گوشه ها دارند.
دلیل دوم، سطح اغلب کتاب ها و مقالات در زمینه شرح نظری دستگاه ها و گوشه ها، سخت و دشوار است که می تواند منجر به سردرگمی مضاعفی در فهم و درک ردیف موسیقی شود.
با این اوصاف، هدف بنده از تألیف این کتاب شرح ساده و روان الگوهای مدال موسیقی ایرانی بطور خاص برای گروه سازهای مضرابی بوده است. امید است این مجموعه بتواند به عنوان گامی هر چند کوچک در مسیر رشد و تعالی موسیقی ملی ایران تلقی شود.»