نت شبنورد محمدرضا لطفی
این نت در آواز دشتی مایه‌های لا، سل و می تهیه شده‌است.
شب نورد ؛ محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان
شب نورد ؛ محمدرضا لطفی و محمدرضا شجریان
شبنورد
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
«شبنورد»
ترانه محمدرضا شجریان
از آلبوم چاووش ۲
فرمت تصنیف در دستگاه شور، آواز دشتی
تاریخ ضبط ۱۳۵۷
ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی
زمان ۵:۴۳
آهنگساز(ها) محمدرضا لطفی
ترانه‌سرا(ها) اصلان اصلانیان
تهیه‌کننده(ها) کانون فرهنگی و هنری چاووش
شَب‌نَوَرد نام یک قطعه موسیقی از ساخته‌های محمدرضا لطفی با شعری از اصلان اصلانیان و خوانندگی محمدرضا شجریان است.
ابیات
شب است و چهره ي ميهن سياهه نشستن در سياهي ها گناهه تفنگم را بده تا ره بجويم که هرکه عاشقه پايش به راهه برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه شب است و چهره ي ميهن سياهه نشستن در سياهي ها گناهه تفنگم را بده تا ره بجويم که هرکه عاشقه پايش به راهه برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر، دشمنم خونخواره امشب هواي خانه ظلمت باره امشب چراغي بر سر راهم بگيريد که ديو شهر شب بيداره امشب شب است و مادران شهر غمناک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک عزيزم داغدارم دست واکن به پا کن بيرق صبح طربناک شب است و مادران شهر غمناک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک هزاران گل شکفت و خفت بر خاک عزيزم داغدارم دست واکن به پا کن بيرق صبح طربناک به عهد شب نظربين ها وفا کن برادرهاي عاشق را صدا کن بزن بر سينه ي شب تيري از نور گل خورشيد را مهمان ما کن به سيل صبح خواهان راه بستند به سيل صبح خواهان راه بستند هزاران سينه و سر را شکستند ولي مردم گرفته دست در دست ز چنگ ديو مردم خوار رستند برادر بيقراره، برادر شعله واره برادر دشت سينه اش لاله زاره شب و درياي خوف انگيز و طوفان من و انديشه هاي پاک پويان برايم خلعت و خنجر بياور که خون مي بارد از دلهاي سوزان برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه برادر نوجوونه، برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي تو که با عاشقان درد آشنايي تو که همرزم و هم زنجير مايي ببين خون عزيزان را به ديوار بزن شيپور صبح روشنايي برادر بي قرار برادر نوجوونه برادر شعله واره برادر غرق خونه برادر کاکلش آتشفشونه
تاریخچه
در سال ۱۳۵۰ ام/یرپرویز پویان، از بنیان‌گذاران سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران، پس از آن‌که در محاصرهٔ نیروهای ساواک قرار گرفت، دست به خودکشی زد. اصلان اصلانیان شاعر و فعال سیاسی چپگرا که با امیرپرویز پویان دوست بود، به یادش شعری با عنوان «شبنورد» سرود که آن را در پنجمین شب از شب‌های شعر گوته خواند.[۱]
در بحبوحهٔ انقلاب ۱۳۵۷ ایران، منزل مسکونی محمدرضا لطفی در محلهٔ امیرآباد تهران، در کنار بیمارستان هزار تختخوابی و نزدیک به میدان ۲۴ اسفند (میدان انقلاب)، کانون تظاهرات ضد حکومتی بود. در یکی از شب‌های بهمن ۱۳۵۷ محمدرضا لطفی که با لباس آغشته به خون، خسته و پریشان به خانه بازمی‌گشت، در جستجوی شعری بود تا مناسب حال و هوای آن زمان باشد. او شعر «شبنورد» را یافت و همان شب ساز سه‌تار را برداشت و در آواز دشتی، موسیقی این تصنیف را ساخت. او خوانندگی این اثر را به محمدرضا شجریان پیشنهاد داد. پس از چند روز موسیقی این تصنیف، شبانه و به صورت مخفیانه در زیرزمین خانهٔ مسکونی محمدرضا لطفی توسط برخی از نوازندگان گروه شیدا ضبط شد و پس از آن در استودیو بل، به خوانندگی محمدرضا شجریان به اتمام رسید.[۲][۳] تا قبل از ۲۲ بهمن، گروه‌های عارف و شیدا زیر نظر کانون فرهنگی و هنری چاووش به تولید مخفیانه آثار موسیقی حماسی ادامه می‌دادند.[۴]
محمدرضا لطفی ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ یک روز پس از پیروزی انقلاب، با در دست داشتن ۲ سرود «شب نورد» با صدای محمدرضا شجریان و دکلمهٔ مهدی فتحی و «آزادی» با صدای شهرام ناظری، به پخش رادیو می‌رود. او در این‌باره گفته‌است:[۴]
«من وارد اتاق پخش مستقیم شدم و یکی از گویندگان که دانشجوی تئاتر دانشکدهٔ ما بود به من خوش‌آمد گفت و روی کاغذ برایش نوشتم که دو اثر برای پخش آوردم. ایشان ورود مرا اعلام کردند و بلافاصله شبنورد را روی آنتن پخش کردند. این اولین کار موسیقی ایرانی بود که گروهی ایرانی آنرا به ملت هدیه می‌کرد»
ساختار و نام
این تصنیف در دستگاه شور، آواز دشتی ساخته شده و در آلبوم موسیقی چاووش ۲ منتشر شده‌است.[۵] نام اصلی شعر «شبنورد» است اما این اثر با نام‌هایی نظیر: «تفنگم را بده»، «چهرهٔ میهن سیاهه» و «برادر بی‌قراره» نیز شناخته می‌شود.[۱]
دست‌اندرکاران
شاعر: اصلان اصلانیان
آهنگساز: محمدرضا لطفی
خواننده: محمدرضا شجریان
دکلمه: مهدی فتحی
ضبط: ایرج حقیقی، استودیو بل
اجرا: گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی
نوازندگان:
زیدالله طلوعی، علی اکبر شکارچی، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، هادی منتظری، پشنگ کامکار، محمد فیروزی، اسماعیل صدقی‌آسا، محمدعلی درخشانی، بیژن کامکار، جمشید عندلیبی، بهمن رجبی[۶]
حواشی
با این که اصلان اصلانیان نام «امیرپرویز پویان» را در شعرش گنجاند، اما این مسئله مانع حاشیه‌ها و تحریف‌های تاریخی که پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در رابطه با این شعر صورت گرفت، نشد. حتی در جایی اعلام شد که اصلانیان شعر شبنورد را به یاد «کامران نجات‌اللهی» سروده‌است، این در حالی است که اصلانیان این شعر را یک سال و سه ماه پیش از کشته شدن نجات‌اللهی در شب‌های شعر گوته خواند و نام امیرپرویز پویان را نیز در این بیت شعر آورد:[۱]
شب و دریای خوف‌انگیز و طوفان من و اندیشه‌های پاک «پویان»
آنچنان سرمست بودیم از چَرا عاقبت خود را طعامی ساختیم
منابع
«اصلان اصلانیان و اندوه همیشگی از «چهره سیاه میهن»». رادیو زمانه. ۲۰۱۸-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
«نغمه‌ای در خانه امیرآباد». نغمه‌ای در خانه امیرآباد (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
««شب نورد»؛ نخستین هدیه اهالی موسیقی به انقلاب اسلامی- اخبار فرهنگی – اخبار تسنیم – Tasnim». خبرگزاری تسنیم – Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
فرهنگ، امیر رستاق روزنامه‌نگار حوزه. «آواهای انقلابی؛ از مرکز حفظ و اشاعه موسیقی تا کانون چاووش». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹.
«آلبوم چاووش دو – شبنورد». هم نوا. ۲۰۱۶-۰۸-۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۹. بیش از یک پارامتر |پیوند بایگانی= و |archiveurl= داده‌شده است (کمک); بیش از یک پارامتر |تاریخ بایگانی= و |archivedate= داده‌شده است (کمک)
«شعرخوانی و تصنیف شب نورد (شجریان)». نوایاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ آوریل ۲۰۲۰.
