🎼 نت نبود ز رخت شیدا شجریان 🎤 | دستگاه نوا 🎶

توضیحات

نبود ز رخت شیدا شجریان 🎶 یکی از تصانیف عاشقانه و دل‌نشین موسیقی دستگاهی ایران است. استاد محمدرضا شجریان با صدای ماندگارش این اثر را در دستگاه نوا و مایه‌ی سل اجرا کرده و رنگی از احساسات ناب به آن بخشیده است.

🎼 نیما فریدونی نت این تصنیف را به‌گونه‌ای نگاشته که نوازندگان و هنرجویان موسیقی بتوانند آن را اجرا کنند. آهنگساز و شاعر اثر، علی‌اکبر شیدا، یکی از چهره‌های برجسته موسیقی عصر قاجار است که با نگاهی نو، تصنیف‌های ایرانی را وارد مرحله‌ای تازه کرد.

در منابع مختلف، برخی معتقدند اکرم‌الدوله (استاد خانم پروانه، مادر خاطره پروانه) این تصنیف را ساخته است. برخی دیگر آن را به تاج‌السلطنه نسبت می‌دهند که برای یوسف مشار سروده است.

📘 این قطعه با نام دوم «تصنیف راه‌نشین» نیز شناخته می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در میان آثار سنتی دارد.

✒️ متن شعر تصنیف نبود ز رخت شیدا

نبود ز رخت، قسمت ما، غیر نگاهی
آن هم ندهد، دست، به جز، گاه و به گاهی
نشینم سر راهی
به امید نگاهی
ببینم مهر و ماهی

گفتند خلایق
که تویی
یوسف ثانی
چون نیک بدیدم
ز حقیقت، بهتر ز آنی

نشینم سر راهی
به امید نگاهی
ببینم مهر و ماهی

در غم عشق توام، شهرت فرهاد و عجب نیست
ای خسرو خوبان، که تو شیرین‌زبانی

نشینم سر راهی
به امید نگاهی
ببینم مهر و ماهی

نسخه‌ای دیگر از شعر:
بگویم ای نگار من
چه بی‌مهر و وفایی
چه پر جور و جفایی
هر کس که لعل تو را
(جانم لعل تو را) ×۲
دید و به خود گفت:
حقا که چه خوش کنده
عقیق یمنی را

📋 جدول مشخصات نت نبود ز رخت شیدا شجریان

🎼 معرفی علی‌اکبر شیدا؛ شاعر و آهنگ‌ساز جاودانه موسیقی ایران

علی‌اکبر شیدا 🎶 یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های موسیقی سنتی ایران در دوران قاجار است. او ده‌ها تصنیف، آواز و قطعات بدیع خلق کرد و روحی تازه در کالبد موسیقی ایرانی دمید. بسیاری از بزرگان آواز ایران، همچون محمدرضا شجریان، آثار او را بازخوانی و زنده نگه داشته‌اند.

👤 زندگی‌نامه‌ای کوتاه از علی‌اکبر شیدا

• متولد: ۱۲۵۹ قمری (حدود ۱۲۲۲ خورشیدی)

• درگذشت: ۱۳۲۲ قمری (۱۲۸۳ خورشیدی)

• محل تولد: تهران

• شغل: آهنگ‌ساز، شاعر، تصنیف‌ساز

• سبک کاری: موسیقی سنتی ایران، تصنیف‌سازی، دستگاهی

علی‌اکبر شیدا همراه استادان نامداری مانند میرزا عبدالله، درویش‌خان و آقا حسینقلی به گسترش موسیقی دستگاهی و ردیف ایرانی کمک بزرگی کرد.

او بخشی از جریان هنری جنبش مشروطه بود و تصنیف‌هایش هم رنگ سیاسی و هم رنگ عاشقانه داشتند. زبان ساده، ساختار منظم، و ملودی‌های دل‌نشین، آثار او را برای عموم مردم قابل فهم و دوست‌داشتنی کردند.

🎶 آثار ماندگار علی‌اکبر شیدا

برخی از معروف‌ترین آثار علی‌اکبر شیدا عبارت‌اند از:
تصنیف «یار رمیده بازآ»،
تصنیف «امشب شب مهتابه»،
تصنیف «به‌سرباز وطن»،
تصنیف «نبود ز رخت قسمت ما غیر نگاهی»،
تصنیف «به‌زلف چون کمندت».

این آثار، گنجینه‌ای از احساس، عشق و فرهنگ ایرانی‌اند و در دستگاه‌هایی همچون شور، نوا، ماهور و همایون ساخته شده‌اند.

📋 جدول مشخصات علی‌اکبر شیدا

✨ میراث هنری شیدا

آثار علی‌اکبر شیدا تنها قطعات موسیقایی نیستند، بلکه بخشی از حافظه فرهنگی و هویت هنری ما ایرانیان محسوب می‌شوند. اساتید برجسته و نسل‌های جدید همچنان این تصنیف‌ها را می‌خوانند و اجرا می‌کنند و آثار او الهام‌بخش آهنگ‌سازان جوان است.

📌 اکرم‌الدوله

بر اساس روایت رایج‌تر میان اهالی موسیقی، اکرم‌الدوله، زنی خوش‌ذوق و آشنا با موسیقی در دربار قاجار، این تصنیف را ساخته است. او معلم خانم پروانه (مادر خاطره پروانه) بود و در موسیقی و شعر دستی داشت.

سال ساخت: به‌نقل از برخی اسناد، ۱۲۹۹ شمسی

📌 تاج‌السلطنه

برخی منابع دیگر، از جمله نقل‌هایی در محافل فرهنگی، تاج‌السلطنه (دختر ناصرالدین‌شاه و چهره‌ای روشنفکر و شاعر) را خالق این اثر می‌دانند. او این تصنیف را برای یوسف مشار (از معشوق‌هایش) سروده است.

بیت معروف:
گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی
چون نیک بدیدم، به حقیقت به از آنی